نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• عابدین مومنی ¹
• سیدحنیف رضازاده ²

¹ ‌استاد گروه فقه و مبانی حقوق، دانشکده الهیات، دانشگاه تهران، تهران، ایران

² دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق، دانشکده الهیات، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

تتبع در آموزه‌های دینی، جایگاه والای «مقاومت» در عرصه‌های نظامی، اقتصادی و سیاسی را نشان می‌دهد؛ به‌گونه‌ای که می‌توان مقاومت را به‌عنوان یکی از راهبردهای کلان و بلندمدت اسلام معرفی کرد. «مقاومت فرهنگی» یکی از ابعاد مهم در مقاومت اسلامی است که فرهنگ دینی را در اصطکاک‌های معمول جامعه جهانی از آسیب‌های محتمل حفظ می‌کند. این پژوهش با گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه‌ای و تحلیل آن‌ها به روش توصیفی-‌تحلیلی، درصدد است رویکرد فقه حکومتی به مقاومت فرهنگی را با این پرسش دنبال کند که فقه حکومتی در ارتباط با مقاومت فرهنگی از چه ظرفیت‌هایی برخوردار است؟ به بیان دیگر، فقه حکومتی با چه ابزارهایی از فرهنگ دینی و ملی در مصاف با فرهنگ بیگانه محافظت می‌کند؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد مواجهه «فقه حکومتی» با فرهنگ در سه افق قابل ترسیم است؛ زیرا آورده «فقه حکومتی» گاه در راستای ممانعت از نفوذ فرهنگ بیگانه و گاه در ارتباط با حفظ فرهنگ دینی و ملی است. مؤلفه‌هایی مانند قاعده نفی سبیل و قاعده نفی نفوذ در ممانعت از نفوذ فرهنگ بیگانه کارایی دارد و احکامی مانند جهاد، حرمت حفظ کتب ضاله و ارتداد، حریم فرهنگ دینی را از گزند حوادث حفظ می‌کند؛ همچنان‌که توصیه به حفظ سنت‌های صالح و تأیید اعیاد ملی مانند نوروز نشان‌دهنده اهتمام فقه حکومتی به حفظ ارزش‌های ملی است.

کلیدواژه‌ها

• مقاومت فرهنگی
• فقه حکومتی
• فقه مقاومت
• فرهنگ دینی
• مقاومت
• فرهنگ