نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• ابوالقاسم علیدوست ¹
• یاسین پورعلی ²

¹ استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم؛ استاد تمام گروه حقوق، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، قم، ایران

² پژوهشگر پژوهشکده امنیت ملی، پژوهشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران.

چکیده

سخن گفتن از فقه امنیت بدون پرداختن به بحث منهج‌های اجتهادی فقه امنیت، کاری بی‌ثمر است؛ زیرا شیوه استنباط فقیه با آگاهی از شیوه‌های موجود استنباط جهت می‌یابد و فقیه با بررسی منهج‌های رایج، برای خود مبناسازی می‌کند که این موضوع مانع از فقه‌سرایی و فقه‌سازی می‌شود. پرسش اصلی این پژوهش مربوط به اتحاد یا تعدد اسلوب استنباط در ابواب فقهی است. بدین معنا که آیا اسلوب استنباط فقها در تمام ابواب فقهی واحد است یا اینکه ابواب فردی و عبادی با ابواب اجتماعی و سیاسی ازجمله فقه امنیت متفاوت است؟ به‌عبارت‌دیگر، آیا فقه امنیت و استنباط گزاره‌ها و احکام مربوط به آن از منابعی مثل قرآن و روایات مانند استنباط احکام نماز و حج از ادله است یا با آن متفاوت است و روش خاصی دارد؟ این بحث افزون‌بر موضوع فقه امنیت، در ابواب دیگر فقه مانند استنباط گزاره‌های سیاسی، احکام جهاد و دفاع، احکام تولید و سلاح‌های کشتارجمعی، احکام خانواده و... نیز کارایی دارد. پژوهش حاضر با اتخاذ روش توصیفی-‌تحلیلی و اسنادی و با بهره‌گیری از تکنیک کتابخانه‌ای نشان می‌دهد در ارتباط با روش‌شناسی استنباط گزاره‌های فقه امنیت، دو نظر یا به ‌عبارت دقیق‌تر، دو رویه وجود دارد. وجود دو رویه ناظر بر این است که در پاره‌ای مواقع، افراد به‌صورت مستقیم حاضر نیستند نظر خود را بیان کنند، اما رویه عملی استنباط آن‌ها این پدیده را نشان می‌دهد. این دو رویه را می‌توان «همسان‌انگاری استنباط گزاره‌های فقه امنیت با ابواب دیگر» و «غیرهمسان‌انگاری استنباط گزاره‌های فقه امنیت با ابواب دیگر» نام گذاشت.

کلیدواژه‌ها

• فقه امنیت
• روش‌شناسی اجتهاد
• فقه
• منهج اجتهادی
• بیع سلاح