نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمدرسول فخره ¹
• سید احسان رفیعی علوی ²

¹ دانشجوی کارشناسی ارشد، فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات، معارف اسلامی و ارشاد، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران

² استادیار، گروه فقه سیاسی، دانشگاه باقرالعلوم علیه‌السلام، قم، ایران

چکیده

نظریه مقاومت و استکبارستیزی پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با توجه به آرمان‌های نظام جدید به‌عنوان یکی از شعارات اساسی برجسته شد. از همین رو سخنان بسیار و اظهارنظرهای ضدونقیضی در این باره، از سوی گرایش‌های مختلف سیاسی و اجتماعی مطرح شد. در این نوشتار با بهره‌گیری از مبنای «فقه النظریه» که در راستای دستیابی به زیربناهای نظامات فقهی به استنباط می‌پردازد، حدود و ثغور مقاومت و عقب‌نشینی مورد بررسی قرار گرفته است. به همین جهت و در راستای رسیدن به زیربنا و نظریه فقه مقاومت، آیات 15 و 16 سوره انفال به مثابه مبنای حکم کلی فرار از جنگ بررسی شده است. در این مقاله، ابتدا مدلول آیات مذکور در تقاسیر شیعه و اهل‌سنت بررسی و سپس قول به نسخ آین آیات رد می‌شود. آیات معارض بررسی و سپس حدود مقاومت در این آیات تعیین می‌شود و با ادله عقلی نقدهایی بر روایات اهل‌سنت ذیل آیات مذکور طرح می‌شود. با استناد به تراث فقهی و فتاوی فقها و همچنین آیه 45 سوره انفال، یک حکم فقهی کلی استخراج و در ادامه به مثابه یک قاعده فقهی اصطیادی، امکان‌سنجی می‌شود. ازآنجاکه امروزه مقاومت امری است فراتر از مرزهای ایران و حتی فراتر از مذهب شیعه، در پژوهش حاضر سعی شده است بیشترین تمرکز روی ادله قرآنی باشد تا از حیث حجیت ادله، منحصر به یک مذهب نبوده و کاری در تراز امت اسلام باشد.

کلیدواژه‌ها

• فقه سیاسی
• مقاومت
• روابط بین‌الملل
• عقب‌نشینی
• جنگ