پژوهش‌نامه فقه اجتماعی
امکان سنجی بسندگی قاعده درء در نفی دلیل قسامه از طریق دلالت شبهه، بر ظن در لوث و ظن در حالف مدعی
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه حقوق، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
چکیده
قاعده درء به‌عنوان قاعده‌ای اصطیادی جایگاه خود را در قانون مجازات اسلامی 1392 یافت. قسامه جز با لوث محقق نمی‌شود. ازاین‌روست که لوث مرهون اماره ظنی است که دلالت بر صدق ادعای مدعی کند. در خصوص نوع امارات که منجر به تحقق لوث می‌شود، میان فقهای امامیه اتفاق‌نظر نیست. برای همین، هرگونه تردید و شبهه‌ای که در مورد صدق امارات منجر به لوث نزد هر قاضی‌ای شد، با توجه به عمومیت قاعده درء و شبهه ناظر بر آن، قاضی نمی‌تواند اقدام به اجرای قسامه کند؛ خاصه آنکه مصادیق لوث نزد امامیه برخلاف اهل‌سنت حصری نیست. افزون‌بر موارد فوق، صرف ظن و امارات به‌تنهایی برای اجرای قسامه کافی نیست و سوگند حالفین تعرفه‌شده از سوی مدعی شرط لازم برای صدور حکم است. فقهای امامیه بر این باورند که در قسامه شرط است حالف از روی علم سوگند یاد کند. اگر حالف به هر دلیلی بدون علم اقدام به سوگند کند، به علت حدوث شبهه در علم و عمومیت قاعده درء، عنصر مادی جرم تحقق نمی‌یابد. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی انجام و در جمع‌آوری منابع از روش کتابخانه‌ای استفاده شده است. یافته‌های حاصل از مطالعه بیان می‌کند که قاعده درء می‌تواند در مقام نفی دلیل قسامه در لوث برآید. از سوی دیگر، اگر بر قاضی روشن شود که سوگندخورندگان علمی بر واقعیت ندارند، به علت شبهه حاصل با اعمال قاعده درء، نمی‌تواند سوگند آنان را مبنای حکم خود قرار دهد.
کلیدواژه‌ها
)
دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 23
اسفند 1402صفحه 213-230
- تاریخ دریافت: 16 آبان 1402
- تاریخ بازنگری: 02 بهمن 1402
- تاریخ پذیرش: 13 بهمن 1402