نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• سید امراله حسینی

عضو هیئت علمی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)

چکیده

در قرآن کریم ربا به عنوان یک فعالیت اقتصادی ناسالم تحریم شده است، در فقه اسلامی این حکم به عنوان یک حکم مسلم پذیرفته شده و فقیهان درباره آن اتفاق نظر دارند، اما در موضوع شناسی و اینکه دقیقا ربای محرم چیست و شامل چه مواردی می شود؟ در بین اندیشمندان اختلاف نظر وجود دارد، در سنت و سیره معصومین ربا تحت عناوین مختلف از جمله قرض، معامله ربوی و برخی عناوین دیگر تحریم شده است، ولی از حدود صد سال پیش با گسترش صنعت بانکداری در کشورهای اسلامی برخی متفکران مسلمان با هدف توجیه بهره بانکی و تمایز آن با ربای محرم دیدگاههای خاصی ارائه کرده اند، طبق این دیدگاهها ربای محرم به مواردی چون تمدید مهلت دین، بهره فاحش، قرض مصرفی، بهره قراردادی و....اختصاص دارد و شامل بهره بانکی که نوعا نقطه مقابل مفاهیم مذکور است نمی شود، پژوهش حاضر با روش توصیف و تحلیل ضمن نقد و بررسی دیدگاههای توجیه کننده بهره بانکی به این نتیجه رسیده است که ربای محرم عبارت است از مطلق زیاده مشروط بر سرمایه که بهره بانکی از مصادیق بارز آن است، بعلاوه ملاک سرمایه داری مولد بودن در حین مملوک بودن است که پول فاقد این ویژگی است و نمی تواند سرمایه قرار گیرد، مگر آنکه در عقود اسلامی و متناظر با بخش واقعی اقتصاد به کار گرفته شود.

کلیدواژه‌ها

• بانکداری اسلامی
• ربا
• بهره بانکی
• پول
• سرمایه داری