نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حسین فرزانه پور ¹
• هاشم قادری ²
• احمد حکیمی گیلانی ³

¹ دانشیار، گروه آموزشی علوم سیاسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

² دانش‌آموخته، کارشناسی ارشد گروه آموزشی علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

³ دانشجوی دکتری، گروه آموزشی علوم سیاسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران

چکیده

امر سیاسی در ادوار فقه شیعه از قرن سوم تا به امروز، تحولی بنیادین داشته است. موضوع این تحقیق، بررسی جایگاه امر سیاسی در ادوار مختلف فقه شیعه است که با روش اسنادی از نوع کیفی و مبتنی بر ردیابی فرایند و ملهم از ادبیات نظری مربوط به امر سیاسی و فقه سیاسی نگارش یافته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که فقه شیعه چهار مرحله را از سر گذرانده است که مرحله اول، فقه خصوصی است که به دلیل شروع عصر غیبت، مباحث مربوط درباره ماهیت حکومت موضوعیت دارد. مرحله دوم، با سلطنت عجین شده و تفکیک بین «امر شرعی» و «امر عرفی» از شاخص‌های آن است. مرحله سوم، عصر مشروطه را شامل می‌‌شود که نظریه تأسیس حکومت نیمه‌مشروع در دوره غیبت، ویژگی این دوران است. مرحله چهارم، دوران حکومت جمهوری اسلامی است که مقدمات حکومت دینی به دست فقیه جامع‌الشرایط پی‌ریزی شده و فقه سیاسی وارد مرحله نظام‌سازی می‌شود. به‌طورکلی، با گستردگی امر سیاسی، حوزه فقه سیاسی شیعه نیز دچار تحول شده و مفاهیم مرتبط با آن از فقه فردی به فقه عملی و نظام‌سازی سیاسی راه یافته است.

کلیدواژه‌ها

• امر سیاسی
• فقه سیاسی
• سلطنت
• مشروطه
• جمهوری اسلامی