پژوهش‌نامه فقه اجتماعی

مبانی فقهی و حقوقی «سوت‌زنی» با تطبیق بر حقوق آمریکا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه عدالت، تهران، ایران

2 دانش آموخته دکتری، حقوق خصوصی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد، حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران جنوب، تهران، ایران

چکیده

مبارزه با فساد یکی از اساسی‌ترین خواسته‌های مردم از حاکمیت است. در این خصوص، مسئله کشف و پیشگیری از فساد حائز اهمیت بوده و تا حد زیادی به ضرورت‌های اجتماعی، فرهنگی و ...، ارتباط دارد. با این‌که دیدگاه رایج در بین سیاست‌گذاران، تمایل به نظارت متمرکز است. لکن، عدم امکان حضور بازرسان در تمام موقعیت‌های مستلزم نظارت موجب شده است این روش کارایی لازم را نداشته باشد. در سایر نظام‌های حقوقی از جمله آمریکا، ادبیاتی تحت عنوان «سوت‌زنی» شکل گرفته است که در آن ناظران عمومی صدای سازمان در حال انحراف را به گوش مسئولان رسانده و در عوض پاداش دریافت می‌کنند. از همین رو، موضوع سوت‌زنی به یکی از راهبردهای اصلی تقنین و سیاست‌گذاری تبدیل شده است. یافته‌ها نشان داد به‌رغم آنکه قانون‌گذار در ایران از این ابزار استفاده می‌نماید. لکن، ادبیات منسجمی در این خصوص شکل نگرفته و در برخی موارد با معرفی سوت زنان به‌عنوان مخبر، موجب عدم تمایل عمومی به آن نیز گردیده است. در این مقاله که روش استنتاج در آن تحلیلی- توصیفی است، مبانی مشروعیت و ماهیت سوت‌زنی در فقه امامیه، حقوق ایران، و با نگاهی اجمالی به آمریکا بررسی شده است.

کلیدواژه‌ها

بوازار، مارسل (1362). انسان دوستی در اسلام (محمدحسن اردبیلی و غلامحسین یوسفی، مترجمان). تهران: انتشارات طوس.
بی­نا (1379). درآمدی بر پیشگیری از وقوع جرم. ماهنامه دادرسی، 4(19)، 31-36.
پرنیان، احسان؛ رزقی، ابوالفضل؛ و پرهیزکاری، سیدعباس (1396). استفاده از ظرفیتهای مردمی برای مبارزه و پیشگیری از فساد (بررسی تجربیات کشورهای منتخب). تهران: معاونت پژوهش­های اقتصادی مجلس.
حاجی ده­آبادی، محمدعلی (1383). امر به معروف و نهی از منکر و سیاست جنایی. حقوق اسلامی، 1(1)، 77-108.
حبیبی، نادر (1375). فساد اداری (عوامل موثر و روشهای مبارزه). تهران: موسسه فرهنگی انتشاراتی وثقی.
حمیری قمی، عبدالله بن جعفر (بی­تا). قرب الاسناد. تهران: انتشارات کتابخانه نینوی.
دادگر، حسن (1382). رویکرد اقتصادی به شیوع فساد مالی در کشور. فصلنامه اقتصاد اسلامی، 3(11)، 97-116.
سلیمی، علی؛ و داوری، محمد (1380). جامعه شناسی کجروی. قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
شهید ثانی، زین الدین بن علی (1409ق). منیة المرید. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
صفری، محمد؛ و فتاح زیارانی، مریم (1397). شناسایی، مفهوم سازی و تبیین فرایند سوت‌زنی در سازمان (مطالعه موردی: شرکت سنگ آهن گهرزمین). مدیریت فرهنگ سازمانی، 16(3)، 617-643.
طوسی، محمد بن حسن (1365). تهذیب الاحکام. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
عوده، عبدالقادر (بی­تا). التشریع الجنایی الاسلامی مقارناً بالقانون الوضعی. بیروت: دارالکتاب العربی.
قاسمی، محسن (1390). افشاگران نامدار تقلب، ماهنامه حسابدار، انجمن حسابداران خبره ایران. 240، 44-47.
قرائتی، محسن (1374). گناه شناسی. تهران: انتشارات پیام آزادی.
گلدمن، پیتردی (1390). راهنمای کاربردی ریسکهای تقلب و کنترلهای ضد تقلب (امیر پوریانسب و محسن قاسمی، مترجمان). تهران: انتشارات مترجم.
لازرژ، کریستین (بی­تا)، در آمدی به سیاست جنایی (علی حسین نجفی ابرندآبادی، مترجم). تهران: انتشارات میزان.
میرخلیلی، محمود (1385). پیشگیری وضعی از بزهکاری یا نگاهی به سیاست جنایی اسلام (رساله دکتری). دانشگاه تهران، تهران، ایران.
Cario, Robert (2005). Interoduction Aux Dciences Criminelles. Paris: L’Harmattan.
Crowther, D., & Capaldi, N. (2008). The Ashgate Research Companion to Corporate Social Responsibility. Ashgate Publishing.
Devine, T., & Maassarani, T.F. (2011). The Corporate Whistleblower's Survival Guide: A Handbook for Committing the Truth. California: Berrett Koehler Publishers.
Schermerhorn, John R. (2011), Introduction to Management. Singapore: John Wiley & Son Pte Ltd.
Winters, R. C., Globokar, J. L., & Roberson, C. (2014). An Introduction to Crime and Crime Causation. CRC Press.
پژوهش‌نامه فقه اجتماعی
دوره 8، شماره 2 - شماره پیاپی 16
مرداد 1399
صفحه 263-284
  • تاریخ دریافت: 19 فروردین 1399
  • تاریخ بازنگری: 26 خرداد 1399
  • تاریخ پذیرش: 11 تیر 1399