بازخوانی ساختار دانش اصول با محوریت «اعتبار قانونی» به‌مثابه پیش درآمدی بر تعامل فقه با دیگر دانش‌ها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 دانشجوی دکتری، فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران

چکیده

در خوانش اعتباری دانستن خطابات شرعی، ممکن است اعتبارات را ادبی بدانیم و یا قانونی. در نوع اول، آنچه وجود دارد زاده ذهن است که می‌تواند با توجه به جوامع و فرهنگ حاکم بر آن‌ها تغییر یابد. اعتبار قانونی اما بر خلاف نوع اول، تنها به دنبال تأثیرگذاری بر احساسات مخاطب نیست بلکه خاستگاه هویتی آن در اجتماع و واقعیات خارجی است. با این حال اعتبارات قانونی ریشه در اعتبار ادبی دارند و در این گفتمان قانونی، خطابات شارع به‌مثابه قوانینی هستند که بر مسلک تقنین عقلایی وضع شده‌اند. حال دانش اصول می‌تواند با محوریت اعتبار قانونی و یک سیر منطقی و روشمند، صورت‌بندی و تقسیم‌بندی نوینی یابد. بر اساس این تقسیم جدید، مجال برای طرح مسائل قانونی در فقه و تعامل آن با دیگر زمینه‌ها گشوده خواهد شد، بر خلاف ساختار رایج که بدون انسجام و بی‌توجه به قانونی بودن احکام به نظر می‌رسد.

کلیدواژه‌ها

ابن اثیر جزری، مبارک بن محمد (بی‌تا). النهایة فی غریب الحدیث و الاثر. قم: اسماعیلیان.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب. بیروت: دار الفکر.
احسایی، ابن ابی جمهور (1405ق). عوالی اللآلی. قم: دار السید الشهداء(ع).
اصفهانی، محمدحسین (1374). نهایه الدرایه. قم: سید الشهداء(ع).
انصارى، مرتضى‏ (1416ق). فرائد الاصول. قم: موسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین بقم.
اولیایی، منصوره (1389). واقعیت اجتماعی و اعتباریات. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
آخوند خراسانى، محمد کاظم (1409ق). کفایة الاصول. قم: موسسة آل البیت(ع).
آملی لاریجانی، صادق (1393). فلسفه علم اصول. قم: مدرسه علمیه ولی عصر(عج).
آملی لاریجانی، صادق (بی­تا). جزوات دروس خارج اصول فقه؛ مباحث اعتباریات. بی­جا: بی­نا.
آملی، محمدتقی (1413ق). کتاب‌المکاسب و البیع (تقریر دروس محمدحسین نایینی). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
بحرالعلوم، سید محمد (1403ق). بلغة الفقیه. تهران: انتشارات مکتبة الصادق.
بحنوردی، سید محمد (1379). قواعد فقهیة. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی-موسسه چاپ و نشر عروج.
بهسودی، محمد سرور (1422ق). مصباح الاصول (تقریرات درس خارج اصول آیت‌الله سیدابوالقاسم خویی). قم: مکتبة الداوری. ‏
بیهقی، احمد بن حسین (1406ق). السنن الکبری. بیروت: دارالمعرفة.
تونى، عبدالله بن محمد (1415ق). الوافیة فی الاصول. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
جوهری، اسماعیل بن حماد (1410ق). الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة. بیروت: دار العلم للملایین.
حر عاملی، محمد بن حسن (1409ق). تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة. قم: مؤسسة آل البیت(ع).
خویی، ابوالقاسم (1352). اجود التقریرات (تقریرات خارج اصول فقه آیت‌الله محمدحسین نائینی). قم: العرفان.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق). مفردات الفاظ القرآن. سوریه: دارالعلم.
ربانی، سید محمدعلی (1436ق). الاستصحاب. نسخة اولیة محدودة التداول. بی‌جا: بی­نا.
ریاض، امجد؛ و یوسف، نزار (1431ق). مبانی الاصول (تقریرات خارج اصول حجت‌الاسلام و المسلمین سید محمدباقر سیستانی). بی­جا: نسخة اولیة محدودة التداول.
سبحانی، جعفر (1423ق). تهذیب الاصول (تقریرات درس خارج اصول امام خمینی). تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
شهیدی‌پور، محمدتقی (بی­تا). ابحاث اصولیة مباحث الالفاظ. بی­جا: بی­نا.
صدر، سید محمدباقر (1428ق). دروس فی علم الاصول. قم: مجمع الشهید الصدر.
طباطبایى، محمدحسین (1362). رسائل سبعه. قم: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.
طباطبایى، محمدحسین (1364). اصول فلسفه و روش رئالیسم، تهران: صدرا.
طباطبایى، محمدحسین (بی‌تا). ‏حاشیة الکفایة. قم: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.
طوسى، محمد بن حسن (1407ق). تهذیب الاحکام. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
فیومی، احمد بن محمد (بی‌تا). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی. قم: دارالرضی.
قطیفی، سید منیر الدین (1414ق). الرافد فی علم الاصول (تقریرات درس خارج اصول آیت‌الله سیستانی). قم: بی‌جا.
کلینی، محمد بن یعقوب (1369). اصول الکافی. تهران: کتاب فروشی علمیه اسلامی.
کاظمى خراسانى، محمدعلی (1376). فوائد الاصول (تقریرات درس خارج اصول آیت‌الله محمدحسین نائینی). قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
مظفر، محمدرضا (1373). اصول الفقه. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
واسطی زبیدی، محب الدین (1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس. بیروت: دارالفکر، بیروت.
http://taghrirat.net
http://mohri.net
  • تاریخ دریافت: 11 اسفند 1398
  • تاریخ بازنگری: 14 اردیبهشت 1399
  • تاریخ پذیرش: 19 خرداد 1399