پژوهش‌نامه فقه اجتماعی

ارزیابی عرفی نگری در موضوع شناسی مسائل مستحدثه برآمده از علم مدرن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

2 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

چکیده

اغلب موضوعات مستحدثه در عصر حاضر، به اعتبار مرجع تشخیص، در حیطه موضوعات کارشناسی (عرف خاص) قرار می­گیرند. در نگاه رایج فقهای شیعه، در شناخت و تعیین مصادیق چنین موضوعاتی حاکمیت با عرف است و شرع تنها متکفل بیان حکم است. ازآنجایی‌که عرف کارشناسی طریق الی الواقع در شناخت موضوع است، قول کارشناس دارای حجیت است. عرفی نگری در موضوع شناسی مسائل مستحدثه با یک چالش اساسی روبروست و آن غفلت از ماهیت فرهنگی تاریخی عرف است. بر این اساس عقل اساساً یک پدیده‌ای تاریخی است و هر دوره تاریخی بر اساس تفسیر کلانی که انسان نوعی آن دوره، از هستی دارد شکل می‌گیرد؛ این تفسیر کلان اساس و بنیاد فرهنگ و عرف جوامع می‌شود به‌گونه‌ای که در تاروپود عرف آن جامعه حضور دارد. اگرچه گاهی در وجه نظر اولیه و ظاهر گرایانه حکم به عدم مغایرت این موضوعات با شرع شود، اما به دلیل ماهیت فرهنگی این موضوعات بسط و کارکرد این موضوعات وابسته به حضور فرهنگ حاکم بر آن‌هاست. از همین رو پذیرش ظاهر گرایانه مخترعات عرفی بدون توجه به وجه فرهنگی تاریخی آن‌ها، موجب پیدایی بحران در زیست عملی مسلمین و چالش اساسی میان شرع و عرف می‌شود.

کلیدواژه‌ها

ابن منظور، محمد بن مکرم (1374). لسان العرب. بیروت: دار صادر.
آشتیانى، محمدحسن (1403ق). بحر الفوائد. قم: کتابخانه آیت­الله العظمى مرعشى.
انصاری، مرتضی (1415ق). کتاب المکاسب. قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى‌.
بجنوردى. سید حسن (1419ق). القواعد الفقهیة. قم: نشر الهادی.
پارسانیا، حمید (1390). روش شناسی انتقادی حکمت صدرایی. قم: کتاب فردا.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1387). ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش.
جمعی از مؤلفان (بی­تا). مجله فقه اهل‌بیت(ع). قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى.
حسینی الهاشمی، سید منیرالدین (1392). موضوع شناسی. قم: فرهنگستان علوم اسلامی.
خراسانى، محمدکاظم (1409ق). کفایة الأصول. قم: مؤسسه آل البیت(ع).
خمینى، سید روح‌الله (1421ق). کتاب البیع. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
خمینى، سید روح‌الله (بی­تا). تحریر الوسیلة. قم: مؤسسه مطبوعات دار العلم.
خمینی، سید روح‌الله (1370). صحیفه نور. تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
درخشان، مسعود (1387). نظام‌های اقتصادی. قم: موسسه فرهنگی فجر ولایت.
شهید اول، محمد بن مکی (1419ق). ذکرى الشیعة فی أحکام الشریعة. قم: مؤسسه آل البیت(ع)‌.
صدر، سید محمدباقر (1405ق). دروس فی علم الأصول. قم: دار المنتظر.
عراقی، ضیاءالدین (1417ق). نهایة الأفکار. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
علیدوست، ابوالقاسم (1386). فقه و عرف. قم: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
فاضل لنکرانى، محمد (1425ق). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة. قم: مرکز فقه ائمه اطهار(ع).
فرحناک، علیرضا (1390). موضوع شناسی در فقه. قم: بوستان کتاب.
فردید، سید احمد (1381). دیدار فرحی و فتوحات آخرالزمان. تهران: موسسه فرهنگی پژوهشی چاپ و نشر نظر.
کدیور، جمیله (1387). تحول گفتمان سیاسی شیعه در ایران. تهران: طرح نو.
کرکی عاملى، على بن حسین (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: مؤسسه آل البیت(ع).
کوه کمری، محمد بن على (1410ق). النجم الزاهر فی صلاة المسافر. تبریز: طلوع ‌تاریخ.
مردانی، نادر؛ بهشتی، محمدجواد (1380). آیین دادرسی مدنی. تهران: بی­نا.
مطهرى، مرتضى (1385). فقه و حقوق (مجموعه آثار). قم: انتشارات صدرا.
مکارم شیرازى، ناصر (1424ق). کتاب النکاح‌. قم: انتشارات مدرسه امام على بن ابی‌طالب(ع)‌.
مکارم شیرازی، ناصر (1427ق). دائرة المعارف فقه مقارن. قم: انتشارات مدرسه امام علی بن ابی‌طالب(ع)‌.
مهدوی، اصغرآقا (1389). گفتارهایی در باب قرآن، فقه، فلسفه. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
میرباقری، سید مهدی (1392). بررسی تطبیقی حجیت قواعد عام علم اصول. قم: فرهنگستان علوم اسلامی.
نائینى، محمدحسین (1417ق). فوائد الأصول. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
پژوهش‌نامه فقه اجتماعی
دوره 8، شماره 1 - شماره پیاپی 15
بهمن 1398
صفحه 91-116
  • تاریخ دریافت: 28 بهمن 1397
  • تاریخ بازنگری: 07 آبان 1398
  • تاریخ پذیرش: 19 آذر 1398