پژوهش‌نامه فقه اجتماعی

بررسی فقهی- حقوقی سن مسئولیت کیفری اطفال با تأملی در اسناد بین‌المللی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

2 فارغ التحصیل دکتری حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

3 دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

چکیده

در حقوق کیفری یکی از شاخص­های مسئولیت افراد معیار سنی است. بدین توضیح که عدالت کیفری مصونیت کیفری را برای اطفال در سن مشخصی تعیین نموده است. در مورد سن مسئولیت کیفری اطفال در حقوق کیفری اختلاف نظرهای گوناگونی مشاهده می­شود. در بیشتر قوانین کشورهای جهان، مسئولیت کیفری با توجه به سن دارای نوسان است و به صورت تدریجی تعیین می­گردد. درحالی‌که قانون‌گذار ایران شاخص مسئولیت کیفری را مبتنی بر معیار دیگری که همان سن بلوغ جنسی است قرار داده است. با این اوصاف کاستی­ها و خلأهایی در مواد قانونی مشاهده می­شود که قانون مجازات اسلامی مصوب (1392) را در ارتباط با مسئولیت کیفری اطفال با پرسش­هایی مواجهه ساخته است؛ ازجمله اینکه آیا ملازمه­ای منطقی بین سن بلوغ جنسی با سن مسئولیت کیفری وجود دارد؟ چرا قانون‌گذار در صورت ارتکاب جرم مستوجب حد یا قصاص، اطفال را واجد مسئولیت کیفری نسبی می­داند، حال‌آنکه برابر ماده (146) قانون مجازات اسلامی، افراد نابالغ دارای مسئولیت نیستند؟ نوشتار حاضر، ضمن پاسخگویی به این سؤالات با نقد و بررسی ضابطه بلوغ جنسی برای مسئولیت کیفری اطفال و تبیین نواقص و مشکلات آن، راهکارهایی در ارتباط با حذف یا کاهش مسئولیت کیفری اطفال ارائه می­دهد که اسناد بین‌المللی مرتبط نیز بررسی می­شوند.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم
احدی، حسن محسنی (1372). روانشناسی رشد. تهران: انتشارات چاپ و نشر بنیاد.
احمدی، احمد (1385). روانشناسی نوجوانان وجوانان. تهران: انتشارات مشعل.
اشتیاق، وحید (1373). بررسی تطبیقی مسئولیت و دادرسی اطفال در ایران و آلمان. پایان نامه کارشناسی ارشد، قم: دانشگاه تهران (پردیس فارابی).
پیوندی، غلامرضا (1390). حقوق کودک. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1381). ترمینولوژی حقوقی. تهران: نشرگنج دانش.
جمشیدی، علی رضا (1382). گفتمان سیاست جنایی در لایحه قضایی قانون تشکیل دادگاه اطفال و نوجوانان. نشریه حقوق دادگستری، 13(42)، 61-102.
خمینی، روح الله (1425ق). تحریر الوسیله، (علی اسلامی: مترجم). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
دانش، تاج زمان (1378). دادرسی اطفال بزهکار در حقوق تطبیقی. تهران: نشر میزان.
دهخدا، علی اکبر (1373). لغت نامه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
رستم­زاده، مرجان (1388). حقوق تطبیقی کودک. کرمان: انتشارات خدماتی و فرهنگی کرمان.
زارع، طاهره (1384). بررسی حمایتهای کیفری از اطفال در حقوق ایران و اسناد بین المللی. قم: دانشگاه تهران (پردیس فارابی).
شاکری گلپایگانی، طوبی (1384). بررسی خلاءهای قانونی حقوق کودک. تهران: نشر روابط عمومی شورای فرهنگی اجتماعی زنان.
شاملو، باقر (1391). عدالت کیفری اطفال. تهران: انتشارات جنگل.
صادقی، محمد هادی (1384). حقوق جزای اختصاصی(1). تهران: نشر میزان.
عبادی، شیرین (1387). حقوق کودک. تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
عباچی، مریم (1380). حقوق کیفری اطفال در اسناد سازمان ملل متحد. تهران: انتشارات مجد.
عطائی اصفهانی، علی (1379). بلوغ دختران. قم: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
عوده، عبدالقادر (1413ق). التشریع الجنائی الاسلامی مقارنأ بالقانون الوضعی. قم: نشر موسسه الرساله.
کلینی، محمد بن یعقوب (1429ق). الکافی. قم: دار الحدیث للطباعة والنشر.
گلدوزیان، ایرج (1384). بایسته های حقوق جزای عمومی. تهران: نشر میزان.
فن گلان، گرهارد (1379). حقوق میان ملت­ها: درآمدی بر حقوق بین­الملل عمومی. (محمد حسین حافظیان: مترجم). تهران: انتشارات میزان.
قائمی امیری، علی (1388). دنیای بلوغ. تهران: انتشارات انجمن اولیاء و مربیان.
قاروبی، شیخ حسن (1423ق). النضید فی شرح روضه الشهید. قم: انتشارات داوری.
قریشی، علی اکبر (1412ق). قاموس قرآن. قم: نشر دارالکتب اسلامی.
محمدی همدانی، اصغر (1387). ده رساله فقهی حقوقی در موضوعات نو پیدا (مستحدث). تهران: نشر جنگل جاودانه.
موذن­زادگان، حسنعلی (1383). دادرسی کیفری ویژه اطفال در حقوق ایران. نشریه حقوق، فقه و حقوق خانواده (ندای صادق سابق)، 9(33)، 39-61.
ولیدی، محمد صالح (1383). حقوق جزا مسئولیت کیفری. تهران: انتشارات امیر کبیر.
پژوهش‌نامه فقه اجتماعی
دوره 7، شماره 14 - شماره پیاپی 14
مرداد 1398
صفحه 161-182
  • تاریخ دریافت: 20 بهمن 1397
  • تاریخ بازنگری: 12 مرداد 1398
  • تاریخ پذیرش: 12 شهریور 1398