کارکردهای نهاد وقف در نظام ایران و مصر با تأکید بر فقه اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق خصوصی دانشگاه امام صادق(ع)

2 کارشناسی ارشد حقوق خصوصی دانشگاه امام صادق(ع)

چکیده

وقف سنتی است حسنه که در میان همه اقوام، ادیان و ملل متمدن دنیا ریشه دوانده است. از جمله این تمدن‌ها می‌توان به دو تمدن بزرگ ایران و مصر در این خصوص اشاره نمود. آنچه که در این پژوهش سعی در پاسخ‌گویی به آن شده، عبارت است از کارکردهای نهاد وقف و آثار آن در دو نظام حقوقی ایران، مصر و فقه اسلامی. بر این اساس ابتدا به تعریف وقف در دو نظام حقوقی ایران و مصر پرداختیم و با توجه به این‌که این دو کشور هر دو از کشورهای اسلامی می‌باشند، به بررسی نهاد وقف در فقه اسلامی پرداخته‌ایم؛ سپس در خصوص کارکردهای این نهاد در دو نظام ایران و مصر در ابعاد اقتصادی، اجتماعی مورد بررسی قرار داده‌ایم و به مقایسه این دو نظام با یکدیگر پرداخته‌ایم و چنین اشاره کرده‌ایم که برای بهبود این کارکردها، باید به اصلاح کارکرد حقوقی آن پرداخت تا نهایت بهره و استفاده را از این نهاد برد و از آثار بابرکت این نهاد در جامعه خودمان بهره برد. یکی از این کارکردهای مؤثر، شرط توقیت در وقف می‌باشد که در رویه حقوقدانان ایران پذیرفته نشده است و اگر این شرط در عقد وقف گذاشته شود آن را باطل می‌دانند و برخورد عقد حبس را با آن می‌کنند. این در صورتی است که در کشور مصر این نهاد پذیرفته شده است.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم.
ابن رشد، أبو الولید محمد بن احمد (1408ق)، البیان و التحصیل و الشرح و التوجیه و التعلیل لمسائل المستخرجة، بیروت: دار الغرب الإسلامی.
ابن زهره، حمزة بن على (1417ق)، غنیة النزوع إلى علمی الأصول و الفروع، قم: مؤسسه امام صادق(ع).
ابن عابدین، محمدامین بن عمر (1412ق)، ردّ المحتار على الدر المختار، بیروت: دار الفکر.
اشپولر، برتولد (1370)، ایران در قرون نخستین اسلامی، ترجمه محمود میرآفتاب، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
امامی، سید حسن (1391)، حقوق مدنی، تهران: انتشارات اسلامیه.
البابرتی، محمد بن محمد بن محمود (­بی­تا)، العنایة شرح الهدایة، بیروت: دار الفکر.
بدران (بی­تا)، تاریخ الفقه الإسلامی، بی­جا: بی­نا.
تمام، احمد (بی­تا)، قوانین الأوقاف المصریة دراسة میدانیة انتقادیة، بی­جا: بی­نا.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1388)، حقوق اموال، تهران: گنج دانش.
جمعی از نویسندگان (1396)، آشنایی با نظام مدیریت وقف و امور خیریه در کشور مصر، تهران: سازمان اوقاف و امور خیریه.
الحجاوی المقدسی، موسی بن احمد (2010م)، الإقناع فی فقه الإمام أحمد بن حنبل، بیروت: دار المعرفة.
خویی، سید ابوالقاسم (1410ق)، منهاج الصالحین، قم: نشر مدینة العلم.
الدسوقی، أحمد بن عرفة (1418ق)، حاشیة الدسوقی على الشرح الکبیر، بیروت: دار الفکر.
الزبیدی، أبوبکر بن علی (بی­تا)، الجوهرة النیرة، بی­جا: بی­نا.
الزهری الغمراوی، محمد (بی­تا)، السراج الوهاج على متن المنهاج، بیروت: دار المعرفة للطباعة و النشر.
السنیکی، زکریا بن محمد (1417ق)، الغرر البهیة فی شرح البهجة الوردیة، بی­جا: بی­نا.
شمیم، علی­اصغر (بی­تا)، ایران در عصر سلطنت قاجار، بی­جا: بی­نا.
شهید اول، محمد بن مکی (1417ق)، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
شهید ثانی، زین­الدین بن علی (1417ق)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم: کتابفروشى داورى.
صفایی، سید حسین (1391)، دوره مقدماتی حقوق مدنی، تهران: میزان.
القطّان الحلی، محمد بن شجاع (1424ق)، معالم الدین فی فقه آل یاسین، قم: مؤسسه امام صادق(ع).
المرداوی، علی بن سلیمان (بی­تا)، الإنصاف فی معرفة الراجح من الخلاف، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
موصلی، ابن مودود (بی­تا)، الاختیار لتعلیل المختار، بی­جا: بی­نا.
نوری، میرزا حسن (1408ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم: مؤسسة آل­البیت لإحیاء التراث.
  • تاریخ دریافت: 22 اردیبهشت 1392
  • تاریخ بازنگری: 15 خرداد 1392
  • تاریخ پذیرش: 10 تیر 1392