پژوهش‌نامه فقه اجتماعی

واکاوی ادله اجتهادی و مبانی تنصیف مهر در فقه امامیه و حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق خصوصی دانشگاه شهید بهشتی

2 فارغ التحصیل کارشناسی ارشد حقوق خصوصی دانشگاه امام صادق(ع)

چکیده

مهریه یکی از ارکان انعقاد عقد نکاح است که خلو آن در نوع خاصی از نکاح، یعنی نکاح منقطع، منجر به زوال و بطلان آن می‌گردد. پس از انعقاد نکاح و تعیین مهر پیش از آن و یا در خلال آن، با حدوث عواملی، مهر تعیین‌شده نصف می‌گردد و زوجه فقط توان دریافت نیمی از آن را خواهد داشت. قانون مدنی ایران در سه ماده، از موارد تنصیف مهر نام برده است؛ اما نگاه به سابقه فقه شیعی نشان می‌دهد که موارد تنصیف مهر بسی بیشتر از سه مورد است. لذا نظر به آنکه حسب اصل 167 قانون اساسی و همچنین ماده 3 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی، قضات مکلف به تدقیق در منابع معتبر اسلامی و یا فتاوای معتبر هستند، در پژوهش سعی شده است که دلایل و مستندات موجود در این منابع، استخراج شده تا به عنوان راهکار و دلیل در مقام فهم موارد مسکوت قانون، مورد استفاده واقع گردد. لذا هدف از این پژوهش واگویی آن دسته از دلایل، اعم از آیات قرآن کریم و روایات ائمه معصومین و سایر دلایل اجتهادی و فقهی در فقه امامیه است که ثابت می‌سازد با چه پشتوانه نظری می‌توان به این قول رهنمون شد که در موارد مسکوت قانون و مذکور فقه، مهر دچار به تنصیف می‌شود.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم
ابن ابى جمهور احسایی، محمد بن على (1405ق)، عوالی اللئالی العزیزیة، قم: دار سید الشهداء للنشر.
ابن ادریس حلی، محمد بن منصور بن احمد (1410 ه‍ ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ابوالحسینی، علی‌اکبر (1385)، «مستندات فقهی و تحلیل حقوقی مواد قانون مدنی 1087-1094»، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، شماره 5.
حر عاملى، محمد بن حسن (1409ق)، وسائل الشیعة، قم: مؤسسه آل البیت(ع).
رضا زاده، رجب علی (1391)، جلسات درس خارج فقه- کتاب النکاح، (آخرین مشاهده: 30/7/96)، قابل دستیابی در تارنمای جهانی به نشانی: http://eshia.ir.
شبیرى زنجانى، سید موسى (1419ق)، کتاب نکاح، قم: مؤسسه پژوهشى رأى‌پرداز.
شهید اول، محمد بن مکی (بی‌تا)، اللمعه الدمشقیه فی فقه الامامیه، قم: دارالفکر.
شیخ صدوق، محمّد بن على (1415ق)، المقنع، قم: مؤسسه امام هادى(ع).
طباطبایى حائرى، سید على بن محمد (بی‌تا)، ریاض المسائل(طبع القدیمة)، قم: مؤسسه آل البی(ع).
طباطبائی، محمدحسین (1378)، المیزان فی تفسیرالقرآن، ترجمه محمدباقر فیروزی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
طوسى، محمد بن حسن (1390ق)، الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
طوسى، محمد بن حسن (1407ق)، تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
علامه حلّى، حسن بن یوسف (1413ق)، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
فاضل لنکرانی، محمد (1421ق)، تفصیل الشریعه- النکاح، قم: مرکز فقه ائمه الاطهار(ع).
فخر المحققین، محمد بن حسن (1387ق)، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
فخر رازی، محمدبن عمر (1371)، تفسیر کبیر مفاتیح الغیب، تهران: انتشارات اساطیر.
قرشى، سید على اکبر (1412ق)، قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
کاتوزیان، ناصر (1394)، خانواده، نکاح و طلاق، تهران: شرکت سهامی انتشار.
محقق داماد، سیدمصطفی (1372)، بررسیفقهی حقوق خانواده - نکاح و انحلال آن، تهران: نشر علوم اسلامی.
مظفر، محمدرضا (بی­تا)، اصول الفقه، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
مهرپور، حسین؛ روشن، محمد، و محمدی رمقانی، حسن (1391)، مطالبات زوجه و روش وصول آن، تهران: انتشارات جنگل، جاودانه.
نجفى، محمدحسن (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
پژوهش‌نامه فقه اجتماعی
دوره 2، شماره 4 - شماره پیاپی 4
مرداد 1393
صفحه 93-114
  • تاریخ دریافت: 25 تیر 1398
  • تاریخ پذیرش: 25 تیر 1398