ماهیت وصیت عهدی و نسبت سنجی آن با نهادهای حقوقی مشابه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی بازنشسته گروه حقوق خصوصی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری حقوق نفت و گاز دانشگاه امام صادق(ع)

چکیده

وصیت عهدی یکی از نهادهای پرکاربرد حقوقی است که به همان غنائی که در فقه در مورد آن بحث شده، منابع حقوق ایران (قوانین، رویه و دکترین) به آن نپرداخته‌اند. لذا ضرورت دارد که این نهاد حقوقی مهم در مرحله اول به لحاظ ماهیت شناخته شود و سپس جوانب مختلف آن مانند ارکان، قلمرو و حوزه مسئولیت‌ها، شرایط هرکدام از ارکان و ضمانت اجرای فقدان آن‌ها به بحث گذاشته شوند. در این مقاله هدف اصلی شناخت ماهیت حقوقی وصیت عهدی و تعیین ارکان آن است که به نظر می‌رسد، نسبت سنجی وصایت به نهادهای حقوقی مشابه مانند ولایت قهری، قیمومت، وکالت و غیره، می‌تواند ما را در رسیدن به هدف مذکور کمک نماید. ماحصل تحقیقات انجام شده این است که وصیت عهدی به لحاظ ماهیت در زمره اعمال حقوقی ارادی و زیرمجموعه ایقاعات قرار می‌گیرد و ماهیتی نزدیک به ولایت دارد. با توجه به موضوع وصیت و مأموریت وصی، وصایت می‌‌تواند به سه دسته؛ وصایت بر اشخاص، اموال و اعمال تقسیم شود.

کلیدواژه‌ها

احمد بن یحیی، بن مرتضی (1948م)، کتاب بحر الزخّار الجامع لمذاهب علماء الأمصار، صنعا: دار الحکمۀ الیمانی.
اسماعیلی، محسن (1395)، جزوه درس مدنی 10 (وصیت)، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
امامی، سید حسن (1373)، حقوق مدنی (در شفعه، وصایا، ارث)، تهران: چاپخانه اسلامیه.
بحرالعلوم، محمد بن محمدتقی (1403ق)، بلغة الفقیه‌، تهران: منشورات مکتبة الصادق‌.
بحرانى، یوسف (1405ق)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة‌، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1350)، حقوق مدنی-وصیت، تهران: انتشارات ابن سینا.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1370)، وصیت-ارث. تهران: چاپخانه مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
حبیبی تبار، جواد (1380)، گام به گام به امور حسبی، تهران: نشر خرم.
شهید ثانى، زین الدین (1410ق)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم: کتابفروشى داورى‌.
صفایی، سید حسین (1350)، دوره مقدماتی حقوق مدنی-اشخاص و خانواده-اموال، تهران: مؤسسه عالی حسابداری.
صفایی، سید حسین، و امامی، اسد الله (1382)، مختصر حقوق خانواده، تهران: نشر میزان.
طاهرى، حبیب الله (1418ق)، حقوق مدنى، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌.
طباطبایى‌ یزدى، سید محمد کاظم (1409ق)، العروة الوثقى فیما تعم به البلوى‌، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‌.
عدل، مصطفی (1373)، حقوق مدنی، قزوین: انتشارات بحرالعلوم.
عمید، موسی (1342)، هبه و وصیت در حقوق مدنی ایران، تهران: چاپخانه علمی.
کاتوزیان، ناصر (1367)، حقوق مدنی (خانواده)، تهران: نشر یلدا.
کاتوزیان، ناصر (1369)، وصیت در حقوق مدنی ایران، تهران: کانون وکلای دادگستری مرکز با همکاری نشر یلدا.
کلانتری‌ خلیل‌آباد، ‌عباس؛ ‌محمدی، علی؛ و ارژنگ، اردوان (1392)، «تاملاتی پیرامون شرط بودن اسلام در وصیت»، فقه و اصول، شماره 45.
گنجه، محمد (1389)، پایان‌نامه بررسی تطبیقی وصیت عهدی در حقوق ایران و انگلیس، دانشکده حقوق دانشگاه پیام نور مرکز تهران.
محقق داماد‌، سید مصطفى (1420ق)، وصیت، تحلیل فقهى و حقوقى‌، تهران: مرکز نشر علوم اسلامى‌.
مغنیه، محمد جواد‌ (1421ق)، الفقه على المذاهب الخمسة‌، بیروت: دار التیار الجدید- دار الجواد.
میرحسینی نیری، احمد، ﺻﺎﺩﻕ ﭘﻮﺭ، ﻣﺤﻤﺪﺟﻌﻔﺮ (1392)، «اشتراط عدالت وصی در وصایت عهدی از دیدگاه فقهای امامیه»، پژوهش‌های فقهی، شماره 1.
نجفی، محمد حسن‌ (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام‌، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‌.
نووی، أبو زکریا محیی الدین (بی‌تا)، المجموع شرح المهذب مع تکملة السبکی والمطیعی. بی‌جا: دار الفکر.
نوین، پرویز، و خواجه پیری، عباس (1377)، حقوق مدنی (8)، تهران: کتابخانه گنج دانش.
  • تاریخ دریافت: 25 تیر 1398
  • تاریخ پذیرش: 25 تیر 1398