نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• عبدالله امیدی فرد ¹
• علی خلف خانی ²

¹ عضو هیئت علمی دانشگاه قم و مدرس خارج فقه و اصول فقه حوزه علمیه

² دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه قم

چکیده

فقه حکومتی برخاسته از یک نیاز اجتماعی در قبال عملکرد فقه در حوزه حکومت­داری است. نظریات در مورد چیستی فقه حکومتی به‌رغم گستردگی و عدم تدقیق آن، به سه رویکرد عمده تقسیم شده است. یک؛ نظریات روش­ شناسانه، نظریات موضوع­ شناسانه و نظریات ناظر بر استنباط «کل». هر یک از این تعاریف به وجهی از اهمیت و چگونگی فقه حکومتی پرداخته است. دسته اول، فقه حکومتی را ناظر به تحولات روشمند در حوزه فقه و اصول فقه معرفی می‌کنند. دسته دوم ابزار فقاهت کنونی را کافی می‌داند، اما پرداخت به موضوعات جدید در حیطه حکومت‌داری را در اولویت قرار می‌دهد. دسته سوم از نظریات در عین پایبندی به فقاهت کنونی، به‌صورت پایه‌ای به دنبال تغییر و تکامل در ادبیات استنباط فقهی در حوزه روش و موضوع آن است.
تحقیق حاضر که حاصل مطالعه در آثار علمی است که در حوزه فقه حکومتی در سالیان اخیر توسط اندیشمندان مختلف ارائه و تبیین گردیده است. در این مقاله سعی بر آن بوده است که نظریات این حوزه فکری را در دسته‌بندی جدید و بر اساس مؤلفه‌های هریک از آن‌ها مورد کاوش و بررسی قرار دهد.

کلیدواژه‌ها

• فقه حکومتی
• نظام سازی
• منطقةالفراغ
• حکومت
• کل نگری