نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• مهدی شایق

دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران

چکیده

یکی از قواعد مهم و پرکابرد فقهی در حوزه معاملات، قاعده «تسلیط» است. این قاعده مضمون حدیث مشهور نبوی (ص) است که فرمودند: «الناس مسلطون علی اموالهم». هرچند سند این حدیث مرسل است، لکن شهرت روایی و فتوایی این حدیث جابر ضعف سند آن بوده و فقها در کتب فقهی به کرات به آن استناد نموده‌اند. همچنین مضمون این قاعده از طریق ادله‌ دیگری چون بنای عقلا قابل اثبات است. در میزان دلالت این قاعده و حدیث سلطنت آراء گوناگون وجود دارد. برخی آن را صرفا دال نفی حجر مردم بر تصرفات مشروع دانسته‌اند. برخی دیگر آن را دال بر تنفیذ عموم تصرفات دانسته‌اند. برخی دیگر آن علاوه بر این، آن را به معنای مشروعیت بخشیدن به اسباب تصرفات و جعل سلطنت برای مالک در اعمال انواع سلطنت دانسته‌اند. برخی دیگر علاوه‌بر این موارد آن را دال بر تسلط مالک بر تفاصیل اسباب مثل عربیت و معاطاتی بودن بیع دانسته‌اند. در این نوشتار علاوه بر بیان اشکالاتی بر نظر اول، ادله‌ای بر اثبات مشرع بودن این قاعده و امکان تمسک به آن هنگام شک در نفس تصرف و همچنین اسباب تصرف اقامه شده است. در ادامه مباحث دلالت این قاعده بر تسلط بر نفس و اعضای بدن اثبات شده است.

کلیدواژه‌ها

• قاعده تسلیط
• قاعده سلطنت
• نفس
• اعضا