نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حسین صابری ¹
• سهند صادقی بهمنی ²

¹ استاد گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

² دانشجوی دکترای فقه و حقوق اسلامی و دانش پژوه سطح چهار حوزه علمیه قم (نویسنده مسئول)

چکیده

برخی حقوقدانان با توجه تفکیک مکرر قصد و رضا در قانون مدنی ایران، به نوعی مبنایابی احتمالی برای این امر پرداخته‌اند. از نگاه ایشان اراده در قانون مدنی ایران همچون قانون مدنی فرانسه به قصد و رضا تجزیه شده است. ایشان برای یافتن مبنای این تجزیه به مبحث طلب و اراده در اصول فقه شیعه اشاره می‌کنند. بر این اساس معاملاتی همچون بیع فضولی و بیع مکره که قصد در آنها موجود است، ولی فاقد رضایت هستند، با آنکه صحیح نیستند، امّا با پیوستن رضایت لاحق می‌توانند در حکم معامله صحیح تلقی شوند.
به نظر می‌رسد، حقوقدانان با عدم تفکیک مناسب میان دو گونه رضایت، اراده را علی‌رغم اینکه نوعی کیف نفسانی بسیط و مجرد است، قابل تجزیه دانسته‌اند، که امری نادرست است، چرا که با مراجعه به متون فقهی متوجه می‌شویم که رضایت در یک معنا با اراده یکسانی دارد، بنابراین اگر مفقود باشد، اراده نیز مفقود است. در واقع رضایت در این معنا در برابر اجبار است، امّا در معنای دیگر رضایت در برابر اکراه به کار می‌رود.
در این مختصر سعی شده است که به چیستی و ماهیت فقهی حقوقی اراده و به تبع آن به دو نوع رضایت اشاره شده پرداخته شود.

کلیدواژه‌ها

• انواع رضایت
• چیستی اراده
• قصد
• اکراه
• اجبار