تأثیر انگیزه در تحقق عنوان جرم در فقه امامیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه امام صادق(ع)

2 فارغ التحصیل دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه ارومیه

چکیده

عناصر تشکیل دهنده جرم نزد مشهور حقوق ‌دانان، سه رکن قانونی بودن جرائم و مجازات‌ها، رکن مادی جرم و رکن معنوی جرم است. در حقوق جزا، بزه با موجود شدن سه رکن مذکور متحقق ‌شده و بزهکار مستحق مجازات می‌شود. اما غیر از سه اصل بالا، عنوان دیگری نیز مطرح است که ممکن است به تنهایی و یا با ترکیب شدن با رکن معنوی جرم در تحقق بزه نقش مهمی ایفا کند و از ارکان بزه محسوب شود.
این عنوان، «انگیزه مجرم» در ارتکاب عمل ناقض قانون جزا است. جایگاه انگیزه در میان ارکان تشکیل دهنده جرم یکی از مسائلی است که از دیرباز توجه جرم‌شناسان و حقوق‌دانان جزا را به خود جلب کرده است. در این پژوهه برآنیم تا اثر انگیزه را در تحقق بزه در حقوق جزای امامیه واکاوی کنیم، لذا بدین منظور ابتدا ارکان بزه را در فقه جزای امامیه بررسی و سپس به جایگاه انگیزه در میان آنها می‌پردازیم.

کلیدواژه‌ها

برای مشاهده اصل مقاله به صورت کامل، بر روی لینک "اصل مقاله" در بالای صفحه کلیک کنید

قرآن کریم
ابن ادریس حلّى، محمد بن منصور بن احمد(1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ابن زهره، حمزة بن على حسینى(1417ق)، غنیة النزوع إلى علمی الأصول و الفروع، قم: مؤسسه امام صادق علیه السلام.
اردبیلی، محمد علی(1388)، حقوق جزای عمومی، تهران: نشر میزان.
افراسیابی، محمد اسماعیل(1374)، حقوق جزای عمومی،تهران: انتشارات فردوسی.
باهری، محمد(بی تا)، حقوق جزای عمومی، تهران: انتشارات علمی.
حائرى، سید على بن محمد طباطبایى(1418ق)، ریاض المسائل،قم: مؤسسه آل البیت (ع).
حرّ عاملى، محمد بن حسن(1409ق)، وسائل الشیعة، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
حلبى، ابوالصلاح تقى الدین بن نجم الدین(1403ق)، الکافی فی الفقه، اصفهان: کتابخانه عمومى امام امیر المؤمنین (ع).
دزفولى، مرتضى بن محمد امین انصارى(ق1415)، کتاب المکاسب، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
صانعی، پرویز(1372)، حقوق جزای عمومی، تهران: گنج دانش.
صدارت، علی(1340)، حقوق جزا و جرم شناسی، تهران: کانون معرفت.
صدوق، محمّد بن على بن بابویه(1413ق)، من لا یحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طوسى، ابوجعفر، محمد بن حسن(1387ق)، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
طوسى، ابوجعفر، محمد بن حسن(1407ق)، تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
طوسى، محمد بن على بن حمزه، (بی تا)، الوسیلة إلى نیل الفضیلة، قم: کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى.
علامه حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى(1413ق)، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
علامه حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى(1413ق)، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
علیآبادی، عبدالحسین(1367)، حقوق جنایی، تهران: انتشارات فردوسی.
عوده، عبد القادر(1373)، حقوق جزای اسلام، تهران: نشر میزان.
فیض، علیرضا(1373)، مقارنه و تطبیق در حقوق جزای عمومی اسلام، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
کینیا، مهدی(1369)، مبانی جرم شناسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
کلینى، ابوجعفر، محمد بن یعقوب(1429ق)، الکافی، قم: دار الحدیث للطباعة و النشر.
گلدوزیان، ایرج(1373)، حقوق جزای عمومی، تهران: موسسه انتشارات جهاد دانشگاهی.
لنکرانى، محمد فاضل موحدى(1421ق)، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة - القصاص، قم: مرکز فقهى ائمه اطهار علیهم السلام.
محسنی، مرتضی(1375)، حقوق جزای عمومی، تهران: انتشارات گنج دانش.
محقق حلّى، نجم الدین جعفر بن حسن(1408ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
مکی عاملى، زین الدین بن على (شهید ثانى)، (1413ق)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
مکی عاملى، محمد بن مکى (شهید اول)، (1410ق)، اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة، بیروت: دار التراث - الدار الإسلامیة.
نجفى، محمد حسن(1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نوربها، رضا(1375)، زمینه حقوق جزای عمومی، تهران: کانون وکلای دادگستری.
ولیدی، محمد صالح(1372)، حقوق جزای عمومی، تهران: مرکز نشر داد.
  • تاریخ دریافت: 12 آبان 1392
  • تاریخ بازنگری: 19 آذر 1392
  • تاریخ پذیرش: 20 اردیبهشت 1393