نظریه دو مادری در قرارداد رحم جایگزین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه مطالعات بنیادین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری، حقوق خصوصی، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، تهران، ایران

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد، فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه شهید مطهری، تهران ایران

چکیده

یکی از روش‌های نوینی که در باروری‌های آزمایشگاهی مورد استفاده قرار می‌گیرد روش رحم جایگزین یا رحم اجاره‌ای است که برای آن دست از افرادی که نمی‌خواهند یا نمی‌توانند جنین را در طول بارداری در رحم خود نگه دارند مورد استفاده قرار می‌گیرد. از منظر حقوقی مهم‌ترین چالشی که در این روش مطرح می‌شود این است که مادر طفل متولدشده چه کسی­ است؟ شخصی که با وی رابطه ژنتیکی دارد (صاحب تخمک) یا شخصی که رابطه فیزیولوژیکی دارد (صاحب رحم)؟ یا هر دو؟ توجه به آثار حقوقی و اخلاقی شناسایی وضع حقوقی مادر از جمله تکریم، ارث، حضانت و غیره اهمیت بحث در این خصوص را متذکر می‌شود.
قانون‌گذار در این باره مقرره‌ای وضع ننموده است لذا برای پاسخ به این مسئله، اصول، آرای فقهی و حقوقی و مهم‌تر از همه آیات قرآن کریم مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. در ابتدا به بررسی دلایل قائلان به انحصاری بودن رابطه نسبی یکی از زنان با طفل متولدشده پرداخته می‌شود و سپس با دلایلی از جمله واژه‌شناسی لغت ام و والده، عرف، آیات و... نتیجه‌گیری می‌شود که می‌توان هر دو زن را به‌عنوان مادر طفل تلقی نمود.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم.
ابن عاشور، طاهر (1420ق). التحریر و التنویر. بی­جا: دار التونسیة للنشر.
ابن منظور، محمد بن مکرم (١373). لسان العرب. بیروت: دار الصادر.
بجنوردی، سید محمدحسن (1430ق). القواعد الفقهیة، قم: انتشارات دلیل ما.
بحرانی، یوسف بن احمد (1360). کتاب الدرر النجفیة من الملتقطات الیوسفیة. قم: دار المصطفی(ص) لاحیاء التراث.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (١٣٨٦).‌ حـقوق خانواده. تهران: کـتابخانه گـنج دانش.
حکیم، سید محسن (1368). مستمسک العروة الوثقی. قم: دار التفسیر.
حلی، حسن بن یوسف (1368). تبصره المتعلمین. تهران: فقیه.
الرازی، فخرالدین (بی‌تا). تفسیر الرازی. بیروت: انتشارات دار الفکر.
روشن، محمد (١٣٩٠). حقوق‌ خانواده. تهران: انتشارات جنگل.
سیوطی، عبدالرحمن بن ابی­بکر (1404ق). الدر المنثور فی التفسیر المأثور. قم: منشورات مکتبة آیه الله مرعشی نجفی.
شهید ثانى، زین‌الدین بن على (1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
الشوکانی، محمد بن علی (1360). فتح القدیر. بیروت: دار ابن کثیر.
صفایی، سید حسین؛ و امامی، اسدالله. (1395). مختصر حقوق خانواده. تهران: نشر میزان.
صفیری، اکرم؛ و طاهرخانی، فاطمه (1388). نسب مادری کودک تولد یافته از اهدای جنین در حقوق ایران. مجله حقوقی دادگستری، 73(68)، 137-157.
طباطبائی، سید محمدحسین (1375). المیزان فی التفسیر القرآن. بیروت: موسسه الأعلمی للمطبوعات.
علی، جواد (1978م). المفصل فی تاریخ العرب قبل الإسلام. بیروت: دار العلم الملایین.
فاضل لنکرانی، محمد (1380). جامع المسائل. قم: انتشارات امیر العلم.
فاضل لنکرانی، محمدجواد (1389). بررسی فقهی تلقیح مصنوعی. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار(ع).
فراء، یحیی بن زیاد (1980م). معانی القرآن. مصر: الهیئه المصریه العامه للکتاب.
فیض اللهی، نجات (1389). اهدای جنین و دیگر روش­های باروری کمکی در حقوق ایران. تهران: انتشارات جنگل.
فیض کاشانی، ملامحسن (1373). تفسیر الصافی. تهران: مکتبه الصدر.
قرطبی، محمد بن احمد (بی‌تا). الجامع لأحکام القرآن. بیروت: دار الفکر.
کاتوزیان، ناصر (1375). حقوق مدنی (خـانواده). تهران: شرکت انتشار.
مجلسی، محمدباقر (بی‌تا). بحار الأنوار. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مجموعه مقالات (1382). روش­های نوین تولید مثل انسانی از دیدگاه فقه و حقوق. تهران: انتشارات سمت.
محبی، سیده فاطمه؛ و محمدزاده، خلیل علی (1395). «اتیولوژی ناباروری» بر اساس مرور سیستماتیک مقالات علمی- پژوهشی، طی سالهای 1378 تا 1392 در ایران. فصلنامه علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی، 26(1)، 1-15.
مختار، احمد (بی‌تا). دراسات لغویة فی القرآن و قراءاته. قاهره: عالم الکتب.
مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی (1390). فرهنگ­نامه اصول فقه. قم: دفترتبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
مصطفوی، حسن (1371). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
معلوف، لویس (بی­تا). المنجد فی اللغة. بی­جا: بی­نا.
مکارم شیرازى، ناصر (1385). تفسیر نمونه.‌ قم: دار الکتب الاسلامیه.
مکارم شیرازی، ناصر (1386). استفتائات جدید. قم: مدرسه امام علی بن ابی طالب(ع).
موسوی اردبیلی، عبدالکریم (1381). رساله توضیح المسائل. قم: نشر اعتماد.
موسوی خمینی، سید روح الله (1390). تحریر الوسیلة، نجف: دار الکتب العلمیه.
موسوی خوئی، سید ابوالقاسم (1365). صراط النجاه مع حواشی التبریزی. قم: انتشارات الصدیقة الشهیده.
موسوی خوئی، سید ابوالقاسم (1394). مبانی تکملة المنهاج. تهران: انتشارات خرسندی.
نراقی، احمد بن محمد (1375). عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.
نظری توکلی، سعید؛ و احمدی، میثم (1396). مفهوم شناسی مادر در باروری به روش مادر جانشین. مجله فقه پزشکی، 9(32-33)، 55-69.
نظری، اعظم؛ و مسجدسرائی، حمید (1396). واکاوی حکم ارث حمل در طیف تکنیک‌های نوین باروری. مجله حقوق پزشکی، 11(41)، 57-79.
یداللهی باغلویی، عباس (1392). بررسی فقهی حقوقی نفقه‌ی حمل ناشی از جانشینی در بارداری. مجله فقه پزشکی، 5(17)، 91-108.
یزدی، سید محمدکاظم طباطبایی (1392). عروة الوثقی. تهران: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
  • تاریخ دریافت: 13 مرداد 1399
  • تاریخ بازنگری: 14 آبان 1399
  • تاریخ پذیرش: 25 آذر 1399