پژوهش‌نامه فقه اجتماعی

مطالعه تطبیقی ارزیابی هزینه جرم در حقوق کیفری و فقه شیعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان، اصفهان، ایران

2 دانشیار، گروه حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مشهد، مشهد، ایران

3 استادیار، گروه حقوق، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران

چکیده

ارزیابی هزینه‌های جرم و تلاش در جهت کاهش این هزینه‌ها سابقه طولانی دارد. اولین ارزیابی‌ها در این خصوص در ایالات متحده آمریکا در سال 1929 انجام گرفت و نتایج حاصل از آن نشان می‌داد که سیاست‌گذاران کیفری تمایل و توجه چندانی به بررسی و واکاوی این جنبه از حقوق کیفری ندارند. اما همان‌گونه که می‌دانیم معیار هزینه - فایده ابزاری مناسب برای ارزیابی نتایج قانون‌گذاری است؛ ابزاری که به قانون‌گذار کمک می‌کند تا با ارزیابی هزینه‌ها و منافع سیاست‌های جنایی مختلف، سیاستی را که منجر به افزایش میزان رفاه جامعه می‌شود، تعیین کند. بدین‌سان، سیاست‌گذار می‌تواند به تخصیص بهینه منابع، در جایی که با کمبود منابع مواجه است، دست یابد. معیار تکمیلی بودن حقوق جزا، از یک سو به دنبال درونی سازی هزینه‌های جرائم است و از سوی دیگر، در جرائمی که بازده اقتصادی بالا دارند، اعمال ضمانت اجراهای حقوق کیفری را به‌عنوان قاعده‌ای تکمیلی برای قانون‌گذار به‌منظور بالا بردن سطح بازدارندگی، تجویز می‌کند. همچنین، دستیابی به مجازات‌های بهینه به‌عنوان یکی از اهداف والای تحلیل اقتصادی حقوق کیفری مطرح شده و در این راستا به تبیین آنچه از دیدگاه اقتصادی مجازات بهینه محسوب می‌شود، می‌پردازند. در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و با رویکردی کاربردی به بیان تحلیل رویکرد حقوق کیفری و فقه شیعه در باب ارزیابی هزینه پدیده جنایی (جرم) خواهیم پرداخت.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم.
ابن بابویه، محمد بن علی (1384ق). الخصال. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
بابایی، محمدعلی؛ و انصاری، اسماعیل (١٣٩٠). تحلیل هزینه­های جرم. نشریه علمی پژوهشی نامه مفید، 0(23)، 79-98.
بهار، رحیم (1387). حمایت حقوق کیفری از حوزه­های عمومی و خصوصی. تهران: انتشارات جنگل.
پرادل، ژان (1381). تاریخ اندیشه­های کیفری (علی­حسین نجفی ابرندآبادی، مترجم). تهران: انتشارات سمت.
پرفیت، آلن (1387). پاسخ­هایی به خشونت (مرتضی محسنی، مترجم). تهران: انتشارات گنج دانش.
جلالی ورنامخواستی، مصطفی (1385). عدالت آماری (پایان نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران.
راتکلیف، جری اچ (١٣٨٨). اطلاعات و تحلیل جرم: ادغام یا تفکیک؟ (لیلا رزمی، مترجم). تهران: انتشارات پلیس بین الملل ناجا.
زبانسکی، جسک (١٣٩٢). برآورد هزینه­های جرم (امیر حسین حجت و مسعود خدا پناه، مترجمان). تهران: انتشارات ترآوا.
سید رضی، محمد بن حسین (1414ق). نهج البلاغة. قم: مؤسسه نهج البلاغه.
صبوری پور، مهدی (1392). مجموعه مقاله های تازه های علوم جنایی. تهران: میزان.
طبرسا، غلامرضا (1378). مجموعه مقاله­های همایش ارزیابی عملکرد دستگاه های اجرائی کشور. بی­جا: بی­نا.
عباچی، مریم؛ و ساعد، محمدجعفر (1384). ادبیات ارزیابی پیشگیری از جرم. تهران: کمیسیون پیشگیری از وقوع جرم، مرکز مطالعات توسعه قضایی.
عبدالفتاح، عزت (1382). جرم چیست و معیار های جرم انگاری کدامند؟ (اسماعیل رحیمی نژاد، مترجم). مجلة قضایی و حقوقی دادگستری، 66(41)، 135-160.
کلینی، محمد بن یعقوب (1388). اصول کافی. تهران: انتشارات اسوه.
گارلند، دیوید (1382). مجموعه مقالات علوم جنایی. تهران: انتشارات سمت.
گارنر، برایان ای (1384). فرهنگ حقوقی بلاک. تهران: نشر میزان.
گروهی از نویسندگان شورای اروپا (بی­تا). گزارش جرم زدایی اروپا (حمید بهره مند بگ نظر و دیگران، مترجمان). تهران: انتشارات سلسبیل.
مجلسی، محمدباقر (1389ق). بحارالانوار. تهران: کتابفروشی اسلامیه.
محمدی ری شهری، محمد (1385). میزان الحکمة. قم: انتشارات دارالحدیث.
نجفی ابرندآبادی، علی­­حسین؛ و هاشم­بیگی، حمید (1377). دانشنامة جرم شناسی. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
ورتلی، ریچارد؛ و مازرول، لوراین (١٣٩٢). جرم شناسی محیطی وتحلیل جرم (علی افراسیابی، مترجم). تهران: انتشارات پلیس پیشگیری ناجا.
وینتر، هرالد (1389). اقتصاد جرم مقدمه­ای بر تحلیل عقلانی جرم (علی حسین صمدی، جواد آماره و حمیدرضا حسین پور، مترجمان). تهران: دفتر تحقیقات فرماندهی انتظامی استان فارس و انتشارات نور علم.
یادی پور، مهدی (1389). مقدمه­ای بر حقوق و اقتصاد. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
Adler, Leonard; & Posner, Zeckhauser (???). social values will never fit in a cost-benefit framework and will have to be treated as 'additional considerations' in coming to a final decision. ???: ???.
Brown, Darryl K (2016). Cost-Benefit Analysis in Criminal Law. ???: ???.
Chalfin, Aaron (2016). The Costs and Benefits of Agricultural Crime Prevention. Florida: The Urban Institute John Roman.
Emerson H, Tiller (2013). Resource-Based Strategies in Law and Positive Political Theory: Cost-Benefit Analysis and the Like. ???: ???.
Garoupa, Nuno (2001). An Economic Viewpoint Of Criminal Systems In Civil Law Countries, at: Law And Economics In Civil Law Countries. ???: ???.
Garoupa, Nuno; & Gomez Liguerre. Carlos (2011). The Syndrome of the Efficiency of the Common Law. Boston University Journal of International Law, 29(2).
Robinson, Paul H (2016) .Punishing Dangerousness: Cloaking Preventive Detention as Criminal Justice. ???: ???.
پژوهش‌نامه فقه اجتماعی
دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 19
اسفند 1400
صفحه 29-46
  • تاریخ دریافت: 30 تیر 1399
  • تاریخ بازنگری: 23 آذر 1399
  • تاریخ پذیرش: 27 دی 1399