بررسی صحت یا بطلان قرارداد کشف پریمیوم در قالب عقد بیع

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران

2 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

قراردادهای کشف پریمیوم به تازگی وارد روند معاملاتی بورس کالا شده­اند، به صورت درج تعهد در برابر تعهد در نزد اتاق پایاپای بورس جهت انجام بیع نقد در آینده و در سررسید نهائی انجام می­گیرند. صحت انعقاد این قراردادها در قالب عقد بیع در ابتدای توافق دارای اشکالاتی است؛ از جمله لزوم تحقق بیع کالی به کالی و غرری بودن معامله. نویسندگان با مراجعه به ادله موجود و با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی برآنند که؛ هیچ کدام از اشکالات فوق وارد نیست. زیرا اولا بطلان بیع دین به دین در جایی است که دو دین قبل از عقد موجود باشند و حال‌آنکه معامله پریمیومی از نوع بیع کالی به کالی بوده و دین در آن بعد از عقد به وجود می‌آید، و این موارد از ذیل روایات و اجماع مطرح شده خارج شده و مشمول حکم بطلان نیست. ثانیا؛ غالباً غرر نیز در این معامله منتفی است به دلیل اینکه ضابطه غرر، وجود جهل معتنابهی است که موجب جهالت نسبت به عوضین شده و موجب خطر و احتمال زیان غیرقابل جبران باشد. اما مورد معامله کشف پریمیوم غرر از نوع غرر عرفی و غرر ذاتی عقود مسامحی است که طرفین با علم و اراده اقدام به انعقاد معامله بر اساس آن می­کنند. بنابراین درج معامله پریمیومی ذیل عقد بیع در همان ابتدای توافق صحیح و دارای آثار آن خواهد بود و دیگر نیازی ایجاد تعهد طرفینی مبنی و انعقاد قرارداد در سررسید نخواهد بود.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم.
ابن ادریس، محمد بن منصور (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ابن منظور، جمال الدین (1414ق). لسان العرب. بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
ابو جیب، سعدی (1408ق). القاموس الفقهی لغة و اصطلاحا، دمشق: دار الفکر.
اعتصامی، امیرحسین (1394). بررسی قراردادهای پیش فروش نفت خام در بورس؛ معاملات کشف پریمیوم. کمیته فقهی بورس کالا (مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی)، قابل دسترسی از www.rdis.ir.
امامى، سید حسن (بی­تا). حقوق مدنى. تهران: انتشارات اسلامیة.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1378). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1388). دائرة المعارف حقوق مدنی و تجارت. تهران: گنج دانش.
حسینی عاملى، سید جواد (بی­تا)،. مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
حر عاملى، محمد بن حسن (1409ق). وسائل الشیعة. قم: مؤسسه آل البیت(ع).
خمینى، روح اللّه (1421ق). کتاب البیع. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
خویى، سید ابو القاسم (1418ق). موسوعة الإمام الخوئی. قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی.
سلطانی نژاد، هدایت الله (1375). بررسی اعتبار بیع کالی به کالی در حقوق ایران و منابع فقهی. فصلنامه مفید، 2(6)، 86-126.
شعرانى، ابو الحسن (1419ق). تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین. تهران: منشورات إسلامیة.
شیخ انصاری، مرتضى (1415ق). کتاب المکاسب. قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
صفائی، سیدحسین (1397). دوره مقدماتی حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها. تهران: میزان.
طوسى، محمد بن حسن (1400ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى. بیروت: دار الکتاب العربی.
شهید اول، محمد بن مکى (بی­تا). القواعد و الفوائد. قم: کتابفروشى مفید.
شهید ثانى، زین الدین بن على (1410ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. قم: کتابفروشى داورى.
شهید ثانى، زین الدین بن على (1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
شهید ثانى، زین الدین بن على (1414ق). حاشیة الإرشاد. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
عبد الرحمان، محمود (بی­تا). معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیه. بی­جا.
علامه حلی، حسن بن یوسف (1413ق). مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
علامه حلی، حسن بن یوسف (1414ق). تذکرة الفقهاء. قم: مؤسسه آل البیت ع.
علامه حلّى، حسن بن یوسف (1413ق). مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
فاضل آبی، حسن بن ابی طالب (1408ق). کشف الرموز فی شرح المختصر النافع. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
کاتوزیان، ناصر (1394). قواعد عمومی قراردادها. تهران: گنج دانش.
کریمی، عباس؛ و شعبانی کندسری، هادی(1394). معامله به مال آینده. مجله حقوقی دادگستری، 72(90)، 101-127.
کلینى، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
محقق حلی، نجم الدین جعفر بن حسن (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
محقق داماد، مصطفی (١٣٧٠). قواعد فقه، بخش مدنی. تهران: اندیشه های نو در علوم اسلامی.
محقق کرکى، على بن حسین (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: مؤسسه آل البیت(ع).
مسجدسرایی، حمید (1392). تحلیل فقهی حقوقی مبنای غرر در بیمه. پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی، 9(33)، 131-144.
مشهدی زاده، علیرضا (1395). بررسی حقوقی فقهی قراردادهای آتی در بورس انرژی. مبانى فقهى حقوق اسلامى. 9(17)، 193-215.
مصباحی مقدم، غلامرضا؛ و رستم زاده گنجی، اسماعیل (1386). غرر در معاملات اختیارات بر روی سهام از دیدگاه فقه امامیه. جستارهای اقتصادی، 4(8)، 36-65.
معصومی‌نیا، غلامعلی، و فدایی، میثم، و صائمین، سید حمیدرضا (1394). بررسی فقهی قرارداد آتی، احکام و آثار آن برمبنای فقه امامیه. اقتصاد اسلامی،15(58)، 123-151.
موسویان، سید عباس؛ و علیزاده اصل، محمد (1394). بررسی ضابطه غرر در معاملات جدید. تحقیقات مالی اسلامی، 5(1)، 5-36.
نجفى، محمد حسن (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نعمان بن محمد، ابوحنیفه (1385). دعائم الإسلام. قم: مؤسسه آل البیت(ع).
وزیری، مجید (1386). بررسی بیع دین به دین در فقه امامیه. پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، 3(10)، 125-144.
  • تاریخ دریافت: 14 اردیبهشت 1398
  • تاریخ بازنگری: 17 مهر 1398
  • تاریخ پذیرش: 18 آذر 1398