پژوهش‌نامه فقه اجتماعی (پژوهش‌نامه میان‌رشته‌ای فقهی/پژوهش‌نامه فقهی)

مبانی فقهی مسئولیت همگانی انسان در قبال محیط زیست با تأکید بر اندیشه‏ های آیت الله خامنه‏ ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی

چکیده

یکی از بحران‏هایی که بشر امروزه در معرض آن قرار دارد، بحران محیط زیست است؛ متاسفانه این مساله کشورها را با مشکلات و چالش‏های زیادی مواجه ساخته است که از جمله می‏توان به آلودگی هوا، انقراض نسل حیوانات، تنش‏های آبی، قطع بی‏رویه جنگل‏ها و غیره اشاره کرد. به اذعان اندیشمندان این بحران ناشی از عدم احساس مسئولیت انسان در قبال طبیعت و محیط زیست است. خوشبختانه در اسلام جامع‏ترین، دقیق‏ترین و صحیح‏ترین شیوه تعامل با محیط زیست و حفاظت از آن بیان شده است و نگاه اسلام در این باره را می‏توان عاطفی، اخلاقی و معنوی و هدایتگرانه دانست. آیات قرآن کریم، سنت و سیره معصومین علیهم السلام، عقل، اجماع از مبانی مهمی هستند که فقها در بیان مسئولیت انسان‏ها در قبال محیط زیست و طبیعت سالم بدان اشاره کرده‏اند. علاوه بر این فقها برای اثبات مسئولیت انسان‏ها درباره حفاظت از محیط زیست به قواعد فقهی نیز استناد کرده‏اند که از جمله این قواعد می‏توان به قاعده لاضرر، مصلحت و اهم و مهم اشاره کرد. نگارنده مقاله در این مقاله در تلاش است مبانی فقهی مسئولیت همگانی انسان‏ها در قبال طبیعت و حفاظت از محیط زیست زیست سالم با تأکید بر اندیشه‏های آیت الله خامنه‏ای تبیین نماید.

کلیدواژه‌ها

قرآنکریم
ابن براج، قاضی عبدالعزیز (1406ق)، المهذب، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
اصفهانی، راغب (1412ق)، مفردات الفاظ القرآن، لبنان: دارالعلم.
امین، نصرت (1361)، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، تهران: نهضت زنان مسلمان.
جزیری، عبدالرحمن (1419ق)، الفقه علی المذاهب الاربعه و مذهب اهل البیت وفقا لمذهب اهل بیت(ع)، بیروت: دارالثقلین.
جوادی آملی، عبدالله (بی‏تا)، فلسفه حقوق بشر، قم: مرکز نشر اسراء.
حرانی، ابن شعبه (1404ق)، تحف العقول، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
حرعاملی، محمد بن حسن (1409ق)، وسائل الشیعه، قم: موسسه آل‏البیت(ع).
حلبی، ابوصلاح (1403ق)، کافی فی الفقه، اصفهان: کتابخانه امیرالمومنین(ع).
حلّی، ابن‏ادریس (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
خامنه‏ای، سید علی (1395)، نهضت حفظ محیط زیست، تهران: انتشارات انقلاب اسلامی.
سلار دیلمی، حمزه بن عبدالعزیز (1404ق)، المراسم، قم: منشورات الحرمین.
سید رضی، محمد بن حسین (1414ق)، نهج البلاغه، قم: موسسه نهج البلاغه.
شرتونی، سعید (1992م)، أقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، بیروت: مکتبة لبنان.
شیرازی، سید محمد حسینی (1420ق)، فقه البیئه، بیروت: الوعی الاسلامی.
صدوق، قمی، محمد بن ‏علی (1413ق)، من لایحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طوسی، محمد بن حسن (1400ق)، النهایه، بیروت: دارالکتب العربی.
طوسی، محمد بن حسن (1417ق)، تهذیب الاحکام، تهران: مکتبه صدوق.
طوسی، محمد بن حسن (1418ق)، تهذیب الاحکام، تهران: مکتبه صدوق.
عطاردی، عزیزالله (1406ق)، مسند الامام رضا علیه السلام، مشهد: الموتمر العالمی للامام الرضا(ع).
علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر (1414)، تذکره الفقها، قم: موسسه آل‏البیت(ع).
فاضل مقداد (1425ق)، کنزالعرفان، قم: انتشارات مرتضوی.
فراهیدی، خلیل ‏بن‏ احمد (1414ق)، کتاب ‏العین، قم: اسوه.
کلینی، محمد بن‏ یعقوب (1407ق)، الکافی، تحقیق: علی‏اکبر غفاری، تهران: دارالکتب الاسلامیه، بیروت: دارصعب و دارالتعارف.
مجلسی، محمد باقر (1386ق)، بحارالانوار، چاپ اوّل، تهران: مکتبةالاسلامیّه.
محقق حلی، نجم الدین جعفر بن حسن (1408ق)، شرایع الاسلام، قم: موسسه اسماعیلیان.
مطهری، مرتضی (1380)، مجموعه آثار شهید مطهری، تهران: صدرا.
مفید، محمد بن محمد (1413ق)، المقنعه، قم: کنگره جهانی شیخ مفید.
نائینی، محمد حسین (1378)، تنبیه الأمة و تنزیه الملة،تهران: شرکت سهامى انتشار.
نجفی، محمد حسن (1404ق)، جواهر الکلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
نوری، میرزا حسین (1408ق)، مستدرک الوسائل، بیروت: موسسه آل‏البیت لاحیاء التراث.
هاشمی شاهرودی، سید محمود (1385)، فرهنگ فقه، قم: مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی.
پژوهش‌نامه فقه اجتماعی (پژوهش‌نامه میان‌رشته‌ای فقهی/پژوهش‌نامه فقهی)
دوره 2، شماره 3 - شماره پیاپی 3
بهمن 1392
صفحه 101-124
  • تاریخ دریافت: 25 تیر 1398
  • تاریخ پذیرش: 25 تیر 1398