پژوهش‌نامه فقه اجتماعی

تحلیلی فقهی بر حمایت از غیرنظامیان در جنگ‏ها و مخاصمات مسلحانه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری حقوق بین الملل دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

حمایت از افراد غیرنظامی مانند زنان، کودکان و بیماران در جنگ‏ها و مخاصمات مسلحانه از اصول بینادین و ثابت فقه امامیه است. بر اساس این اصل فقهای شیعه معتقدند هنگام جنگ‏ها رزمندگان اسلام باید در حمله به اهداف نظامی باید چنان دقتی به عمل آورند که به افراد و اهداف غیرنظامی و افرادی که در جنگ مشارکتی ندارند، آسیب و صدمه‏ای وارد نشود. این مسأله در آیات و روایات متعدد مورد تاکید قرار گرفته است و این مقاله در صدد پاسخ به این سوال است که این آیات و روایات چگونه بر لزوم حمایت از این گونه‏ افراد دلالت دارند؟ همچنین در این مقاله به این سوالات نیز پاسخ داده می‏شود: 1. حکم فقهی تعرض به زنان و کودکان و افراد غیرجنگجو در زمان جنگ چیست؟ حرمت یا کراهت؟ 2.  آیا مصونیت نفس و جان غیرجنگجویان در جنگ‏ها منحصر به افرادی است که فقها بدان اشاره کرده‏اند یا اینکه بجز آنها، افراد دیگری نیز می‏توان در زمره آن دسته دانست که تعرض و حمله به آنها جایز نیست؟ 3. شرایط استثنایی که فقها اجازه داده‏اند افراد غیرنظامی مورد تعرض و حمله قرار گیرند چه مواردی است؟.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم
ابن ادریس، محمد بن منصور (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
احمدی میانجی، علی (1411ق)، الاسیر فی الاسلام، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
حر عاملی، محمد بن حسن (1409ق)، وسائل الشیعه، قم: موسسه آل‏البیت(ع).
حسینی، سیدعلی (1381)، تحلیل احکام حکومتی، رساله دکتری، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
سبزواری، سید عبدالاعلی (1413ق)، مهذب الاحکام، قم: موسسه المنار.
سید رضی، محمد بن حسین (1414ق)، نهج البلاغه، قم: موسسه نهج البلاغه.
سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‏بکر (1404ق)، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، قم: کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی نجفی.
شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه (1403ق)، من لایحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طباطبایی، سید محمد حسین (1390)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
طبرسی، ابو علی فضل بن حسن (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو.
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1387ق)، المبسوط فی فقه الامیه، تهران: المکتبه المرتضویه.
طوسی، محمد بن حسن (1400ق)، النهایه، بیروت: دارالکتب العربی.
طوسی، محمد بن حسن (1407ق)، تهذیب الاحکام، تهران: مکتبه صدوق.
علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر حلی (1412ق)، منتهی المطلب، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیه.
علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر حلی (1413ق)، قواعد الاحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر حلی (1414ق)، تذکره الفقها، قم: موسسه آل‏ البیت(ع).
علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر حلی (1420ق)، تحریرالاحکام، قم: موسسه امام صادق(ع).
فاضل لنکرانی، محمد جواد (1392)، «تولید و استفاده از سلاح‏های کشتار جمعی از دیدگاه فقه اسلامی»، حقوق اسلامی، شماره 39.
فاضل مقداد، ابوعبدالله (1425ق)، کنزالعرفان، قم: انتشارات مرتضوی.
فخرالمحققین، محمد بن ‏حسن (1387ق)، ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم: موسسه اسماعیلیان.
فیض کاشانی، محمد (1415ق)، تفسیر صافی، تهران: مکتبه الصدر.
کاشف الغطاء، جعفر بن خضر (1422ق)،  کشف الغطاء عن مبهمات الشریعه الغراء، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق)، کافی، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
محقق حلی، نجم الدین جعفر بن حسن (1408ق)، شرایع الاسلام، قم: موسسه اسماعیلیان.
محقق داماد، سید مصطفی (1383)، حقوق بشردوستانه بین‏المللی، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر (1371)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
نجفی، محمد حسن (1404ق)، جواهر الکلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
پژوهش‌نامه فقه اجتماعی
دوره 2، شماره 3 - شماره پیاپی 3
بهمن 1392
صفحه 81-100
  • تاریخ دریافت: 25 تیر 1398
  • تاریخ پذیرش: 25 تیر 1398