پژوهش‌نامه فقه اجتماعی
قاعدۀ فقهی لاضرر و کاربرد آن در فقه پزشکی
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه جهرم
چکیده
از مهمترین قواعد فقهی که در بسیاری از ابواب فقهی کاربرد دارد و فقها به استناد به این قاعده به استنباط احکام شرعی پرداخته‌اند، قاعده لاضرر است. این قاعده در زمرۀ آن دسته از قواعد فقهی است که مورد عنایت ویژۀ فقیهان بوده و تاکنون دهها رساله و اثر دربارۀ آن نگاشته‌اند. بر اساس این قاعده خداوند حکم ضرری را جعل نکرده است و چنانچه حکمی مستلزم ضرر باشد، این حکم رفع خواهد شد. از موارد کاربرد این قاعده فقهی در مسائل پزشکی و حوزه بهداشت و درمان جامعه است. این پژوهش در صدد است با بررسی قاعده فقهی لاضرر، موارد کاربرد این قاعده را در مسائل مختلف حوزه پزشکی و درمان تبیین نماید.
کلیدواژه‌ها
آخوند خراسانی، محمد کاظم (1427ق)، کفایه الاصول، قم: موسسه آلالبیت(ع).
ابن فارس، زکربا بن محمد (1404ق)، معجم مقاییس اللغه، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
انصاری، مرتضی (1424ق)، فرائد الاصول، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
اصفهانی، سید ابو الحسن (1422ق)، وسیلة النجاة، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
انصاری، مرتضی (1422ق)، فرائدالاصول، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
بهجت، محمد تقی (1428ق)، اجوبه الاستفتائات بهجت، قم: دفتر آیت الله بهجت.
پور جواهری، علی (1383)، پیوند اعضاء در آیینه فقه، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
حسینی عاملی، سید جواد (بیتا)، مفتاح الکرامه، بیروت: موسسه آل البیت(ع).
سیستانی، سید علی (1414ق)، قاعدة لاضرر و لاضرار، قم: مهر.
حسینی مراغی، عبدالفتاح (1417ق)، العناوین الفقهیه، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم دفتر انتشارات اسلامی.
علامه حلی، حسن بن یوسف (1413ق)، قواعد الاحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
محقق حلی، نجم الدین جعفر بن حسن (1408ق)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: اسماعیلیان.
فخر المحققین، محمد بن حسن (1363)، ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
حمیری، نشوان بن سعید (1420ق)، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، بیروت: دارالفکر المعاصر.
خمینی، سید روح الله (1425ق)، تحریرالوسیله، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
خمینى، سید روح الله (1424ق)، توضیح المسائل، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
خمینی، سید روح الله (1414ق)، بدائع الدرر فی قاعدة نفی الضرر، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خمینی، سید روح الله (1418ق)، تنقیح الاصول، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
خویی، سید ابوالقاسم (1418ق)، موسوعه الامام الخویی، قم: موسسه احیاء الاثار الامام الخویی(ره).
سبزواری، سید عبدالاعلی (1413ق)، مهذب الاحکام، قم: موسسه المنار.
شریعت اصفهانی، فتح الله (1410ق)، قاعده لاضرر، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
زنجانی، سید موسی شبیری (1419ق)، کتاب نکاح، قم: موسسه پژوهشی رأیپرداز.
طریحی، فخرالدین (1395ق)، مجمعالبحرین، تهران: المکتبةالمرتضویّه.
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1417ق)، تهذیبالاحکام، با تصحیح علیاکبر غفاری، تهران: صدوق.
شهید ثانی، زین الدین بن علی (بیتا)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، قم: موسسه آلالبیت(ع).
عاملی کرکی، علی بن حسین (1414ق)، جامع المقاصد، قم: موسسه آلالبیت(ع).
فاضل تونی، عبدالله (1415ق)، وافیه فی اصول الفقه، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
فراهیدی، خلیل بن احمد (1414ق)، ترتیب کتابالعین، قم: اسوه.
فیض کاشانی، محمد محسن (بیتا)، مفاتیح الشرایع، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
فیض کاشانی، محمد حسن (1406ق)، الوافی، اصفهان: مکتبةامیرالمؤمنین(ع).
فیّومی، احمد بن محمد (1414ق)، المصباح المنیر، قم: مؤسسه دارالهجره.
قمی، محمد بن علی (1404ق)، من لایحضره الفقیه، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
کرکی، علی بن حسین (1408ق)، جامع المقاصد، قم: مؤسسه آل البیت عطا.
کلینی، محمد بن یعقوب (1401ق)، الکافی، با تحقیق علیاکبر غفاری، بیروت: دارصعب و دارالتعارف.
محقق داماد، سید مصطفی (1406ق)، قواعد فقه، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر (1429ق)، احکام پزشکی، قم: انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب(ع).
منتظری، حسینعلی (1427ق)، احکام پزشکی، قم: نشر سایه.
مومن قمی، محمد (1382)، پیوند اعضاء، قم: مجله فقه اهل بیت(ع)، شماره 6.
نائینی، محمد حسین (1373)، منیه الطالب فی حاشیه المکاسب، تهران: المکتبه المحمدیه.
نجفی، محمد حسن (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
واعظ حسینی، سید محمد سرور (1368)، مصباح الاصول، تقریرات بحث آیت الله خویی، نجف: مطبعه النجف.
یزدی، سید محمد کاظم (بیتا)، عروة الوثقی، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
)
دوره 2، شماره 3 - شماره پیاپی 3
بهمن 1392صفحه 59-80
- تاریخ دریافت: 25 تیر 1398
- تاریخ پذیرش: 25 تیر 1398