ماهیت صدور سفته در فقه امامیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار حقوق خصوصی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران

چکیده

سفته یکی از اسناد براتی پرکاربرد در اقتصاد امروزی است که برخلاف برات ماهیت صدور آن، آن‌چنان‌که باید تحلیل نشده‌ است. این در حالی است که برخی از فقهای امامیه در مورد ماهیت صدور سفته اظهارنظر کرده‌اند. با بررسی و تأمل در آراء فقهای امامیه دو دسته نظریه در مورد ماهیت صدور سفته قابل طرح است: نخست نظریات مبتنی بر عمل حقوقی نبودن صدور سفته، مشتمل بر نظریه‌های «سند دین» و «قبول حواله» بودن، و دوم نظریات مبتنی بر عمل حقوقی بودن صدور سفته، مشتمل بر نظریه‌های «حواله»، «ضمان» و «وکالت» بودن. به نظر می‌رسد که اولاً صدور سفته یک عمل حقوقی است نه صرفاً یک عمل مادی و تنظیم یک سند و ثانیاً ماهیت این عمل حقوقی با توجه به ملاک‌های تمیز بین عقد و ایقاع، «ایقاع» است و موضوع آن «انشاء تعهد بی‌قیدوشرط به پرداخت در برابر دارنده در موعد معین یا عندالمطالبه» است.

کلیدواژه‌ها

آملى، میرزا محمد تقى (1380ق). مصباح الهدى فی شرح العروة الوثقى. تهران: بی‌جا.
امامی، سید‌حسن (1376). حقوق مدنی. تهران: کتاب ‌فروشی اسلامیه.
بحرانى، محمد (1428ق‌). فقه المصارف و النقود. قم: مکتبة فدک.
بصرى بحرانى، زین الدین (1413ق‌). کلمة التقوى. قم: سید جواد وداعى.
تبریزى، جواد بن على (1426ق‌). منهاج الصالحین. قم: مجمع الإمام المهدی(ع).
تبریزى، جواد بن على (1427ق‌). المسائل المنتخبة. قم: دار الصدیقة الشهیدة(س).
جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1370). حقوق مدنی (وصیت). تهران: گنج دانش.
حلّى، مقداد بن عبد اللّه سیورى (1425ق). کنز العرفان فی فقه القرآن. قم: انتشارات مرتضوى.
خامنه‌اى، سید على بن جواد حسینى (1424ق). أجوبة الاستفتاءات. قم: دفتر معظم له در قم.
خمینى، سید روح اللّه (1424ق). توضیح المسائل (محشّى). قم: دفتر انتشارات اسلامى.
خمینى، سید روح اللّه (1425ق). تحریر الوسیله (علی اسلامى: مترجم). قم: دفتر انتشارات اسلامى.
خویى، سید ابوالقاسم موسوى (1410ق). منهاج الصالحین. قم: نشر مدینة العلم.
روحانى قمى، سید صادق حسینى (1412ق). فقه الصادق(ع). قم: دار الکتاب.
روحانى قمى، سید صادق حسینى (بی­تا (الف)). المسائل المستحدثة. بی‌جا.
روحانى قمى، سید صادق حسینى (بی­تا (ب)). منهاج الصالحین. بی‌جا.
سیستانى، سید على حسینى (1417ق). منهاج الصالحین. قم: دفتر حضرت آیة الله سیستانى.
سیستانى، سید على حسینى (1422ق‌). المسائل المنتخبة. قم: دفتر حضرت آیة الله سیستانى.
شاهرودى، سید محمود هاشمى و جمعى از پژوهشگران (1426ق‌). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى.
شعرانى، ابوالحسن (1419ق). تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین. قم: منشورات إسلامیة.
شهید ثانى، زین الدین (1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
شهیدی، مهدی (1373). سقوط تعهدات. تهران: کانون وکلای دادگستری.
شیروانی، علی (1390). ترجمه و تبیین شرح لمعه. تهران: انتشارات دارالعلم.
صدر، سید محمد باقر (1420ق). ما وراء الفقه. بیروت: دار الأضواء للطباعة و النشر.
عالی‌پناه، علی‌رضا (94-1393). جزوه‌ی حقوق مدنی 7. تهران: دانشکده حقوق دانشگاه امام صادق(ع).
علامه حلی، حسن بن یوسف (1414ق). تذکرة الفقهاء. قم: مؤسسه آل البیت(ع).
فیاض کابلى، محمد اسحاق (1426ق). المسائل المستحدثة. کویت: مؤسسه محمدرفیع حسین.
کاتوزیان، ناصر (1370). ایقاع. تهران: یلدا.
کاتوزیان، ناصر (1389). دوره حقوق مدنی (عقود معین). تهران: سهامی انتشار.
لنکرانى، محمد فاضل موحدى (1425ق). تفصیل الشریعة. قم: مرکز فقه ائمه اطهار(ع).
مامقانى، محمد حسن (1316ق). غایة الآمال فی شرح کتاب المکاسب. قم: مجمع الذخائر الإسلامیة.
محقق حلی، نجم الدین (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
محقق داماد، سید مصطفی (1368). بررسی فقهی حقوقی وصیت: مواد 825- 860 قانون مدنی. تهران: اندیشه‌های نو در علوم اسلامی.
مطهرى، مرتضى (بی­تا). فقه و حقوق (مجموعه آثار). قم: بی‌جا،.
معین، محمد (1363). فرهنگ فارسی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
مکارم شیرازى، ناصر (1429ق). رساله توضیح المسائل. قم: انتشارات مدرسه امام على(ع).
موسوى اردبیلى، سید عبد الکریم (1414ق). فقه الشرکة و کتاب التأمین. قم: منشورات مکتبة أمیرالمؤمنین (ع).
نجفى، بشیر (1427ق). بحوث فقهیة معاصرة. نجف: دفتر حضرت آیة الله نجفى.
نجفى، کاشف الغطاء (بی­تا). المعاملات المصرفیة. نجف: مؤسسه کاشف الغطاء.
وحید خراسانى، حسین (1428ق (الف)). توضیح المسائل. قم: مدرسه امام باقر(ع).
وحید خراسانى، حسین (1428ق (ب)). منهاج الصالحین. قم: مدرسه امام باقر(ع).
  • تاریخ دریافت: 28 تیر 1397
  • تاریخ بازنگری: 10 مهر 1397
  • تاریخ پذیرش: 19 آذر 1397