نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• عابدین مؤمنی ¹
• محسن نورپور ²
• علی زاهد ³
• احسان آهنگری ⁴

¹ دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران

² دانشجوی دکتری حقوق جزا دانشگاه فردوسی مشهد

³ دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

⁴ دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران

چکیده

یکی از نوآوری­های قانون مجازات اسلامی 1392 این است که تلاش کرده مقررات راجع به تداخل قصاص و دیات را سامان­دهی نماید. به همین خاطر فصل دوم بخش اول کتاب قصاص، با عنوان «تداخل جنایات» و فصل هفتم بخش اول کتاب دیات با عنوان «تداخل و تعدد دیات» را به این امر اختصاص داده است. مطابق ماده 538 و 543 این قانون، در تعدد جنایات، اصل بر تعدد دیات و عدم تداخل آن­هاست مگر در صورت واحد بودن رفتار مرتکب، نوع آسیب، محل آسیب و عرفاً یک آسیب محسوب شدن که تداخل دیه صورت گرفته و یک دیه پرداخت می­شود.
مبحث تداخل یا عدم تداخل، ریشه در قاعده «عدم تداخل اسباب و مسببات» دارد که در کتب فقهی و اصولی در ابواب مختلف بررسی‌شده است. رسالت این نوشتار، بررسی مبحث «تعدد و تداخل دیات» از منظر قاعده فوق و سپس روشن ساختن قواعد و معیارهای حاکم بر تعدد و تداخل دیات و ذکر مواد قانونی و روایات وارده و در صورت لزوم نظریات اداره حقوقی قوه قضاییه است. مطابق مبانی فقهی و قواعد حقوقی حاکم بر قانون مجازات اسلامی موارد تعدد دیه عبارت‌اند از: تعدد جانی، تعدد مجنی­علیه، رفتارهای جنایی متعدد، تعدد نتایج در اعضای مختلف، نوعاً غیرمسری بودن جراحات، ملازم نبودن از بین رفتن عضو با منفعت همان عضو یا عضو دیگر و عرفاً چند جنایت محسوب شدن آسیب­های وارده. موارد تداخل دیه نیز عبارت است: نوعاً مسری بودن جراحات وارده، ملازم بودن از بین رفتن عضو با منفعت همان عضو یا عضو دیگر و عرفاً یک جنایت محسوب شدن آسیب­های وارده.

کلیدواژه‌ها

• عدم تداخل اسباب و مسببات
• تعدد دیات
• تداخل دیات
• روایت ابی عبیده