پژوهشی در صحّت وقف حقوق مالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه شیراز

2 استادیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه شیراز (نویسنده مسئول)

3 استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز

چکیده

چنانچه از برخی متون فقهی برمی‌آید، موضوع اصلی وقف، مال است و از این روی، هرچه که عنوان مال بر آن ‏صادق باشد، وقف آن ممکن خواهد بود. این در حالی است که تعاریف گوناگون از مال و نیز سیر تطور ‏مالکیت نشان می‌دهد که بر خلاف گذشته، مال به مواردی همچون طلا و نقره و نیز موارد عینی و قابل ذخیره ‏محدود نمی‌شود، بلکه مواردی مانند اعیان، منافع و حقوق مالی را نیز شامل می‌شود.‏
با این وجود باید پذیرفت که هر مالی قابل وقف نیست، بلکه مالِ موضوع وقف به شرایط عمومی‌ همانند ملک ‏بودن، مقدور التسلیم بودن، مالیّت‏ داشتن و... نیاز دارد. علاوه بر شرایط عمومی‌ برای مالِ موضوع وقف، شرایطی ‏مانند عینی بودن، لزوم بقای عین و... نیز بیان شده که این موارد، شرایط یاد شده در وقف همچون حقوق مالی و ‏مشابه آنها را با تردید مواجه ساخته است.‏
در تحقیق حاضر تلاش شده تا موضوع وقف مال با تأکید بر مالیّت‏ حقوق مالی، تعلق حق به مال و تردید در ‏لزوم عین بودن مالِ موضوع وقف، مورد بررسی قرار گرفته و صحّت چنین وقفی از منظر حقوقی سنجیده شود.‏

کلیدواژه‌ها

برای مشاهده اصل مقاله به صورت کامل، بر روی لینک "اصل مقاله" در بالای صفحه کلیک کنید

قرآن مجید.
ابن قدامه، عبد الرحمن، (بی تا)، الشرح الکبیر، بیروت: دار احیاء الکتب العربی.‏
احسایی ابن ابی جمهور، محمد بن علی، (1405ق)، عوالی اللئالی، قم: دار سیدالشهداء للنشر، چاپ اول.‏
امامی‌، نورالدین، (1382ش)، «حقوق مالکیت‌های فکری»، فصلنامه رهنمون، شماره 2و3.‏
ایروانی، محمد رضا، (1374ش)، «حق ابتکار در فقه اسلامی»، مجله نامه مفید، دفتر چهارم.‏
بحرانی، یوسف، (1405ق)، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامی‌ وابسته به جامعه ‏مدرسین حوزه علمیه قم.‏
تبریزی، ابوطالب، (1379ش)، التعلیقة الاستدلالیة علی تحریر الوسیلة، قم: مؤسسة العروج.‏
جزایری مروج، سید محمد جعفر، (1416ق)، هدی الطالب فی شرح المکاسب، قم: مؤسسه دار الکتب.‏
جعفری لنگرودی، محمد جعفر، (1368ش)، حقوق اموال، تهران: گنج دانش.‏
همو، (1378ش)، مبسوط ترمینولوژی، تهران: گنج دانش.‏
جناتی شاهرودی، محمد ابراهیم، (1374ش)، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، بی جا، بی نا.‏
جواهری، حسن، (1422ق)، بحوث فی الفقه المعاصر، قم: مجمع الذخائر الاسلامی.‏
حکیم طباطبایی، سید محمد سعید، (1415ق)، منهاج الصالحین، بیروت: دار الصفوة.‏
خراسانی، علی محمدی، (بی تا)، شرح تبصرة المتعلمین، بی جا، بی نا.‏
دهخدا، علی اکبر، (1380ش)، فرهنگ لغت، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.‏
رشتی، میرزا حبیب الله، (بی تا)، فقه الامامیة، قم: کتابفروشی داوری.‏
روحانی قمی، محمد صادق، (1417ق)، المسائل المنتخبة، کویت: شرکة مکتبة الالفین.‏
همو، (1420ق)، استفتائات مؤسسه حقوقی وکلای بین الملل، قم: مؤسسه دار الکتب.‏
سنهوری، عبد الرزاق، (1895م)، الوسیط فی شرح القانون، بیروت: دار احیاء التراث العربی.‏
سیفی مازندرانی، علی اکبر، (بی تا)، دلیل تحریر الوسیله، بی جا، بی نا.‏
سیوری، فاضل مقداد بن عبد الله، (1404ق)، التنقیح الرائح لمختصر الشرایع، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی. محقق ‏حلی، نجم الدین، (1408ق) شرایع الاسلام، قم: مؤسسه اسماعیلیان.‏
سیوطی، جلال الدین، (1403ق)، الاشباه و النظائر، بیروت: دارالمعرفه.‏
شافعی، محمد بن ادریس، (1410ق)، کتاب الام، بیروت: دار الفکر، چاپ اول.‏
شهید اول، محمد بن مکی عاملی، (1417ق)، الدروس الشرعیة، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم.‏
شهید ثانی، زین الدین بن علی، (1410ق)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم: کتابفروشی داوری.‏
همو، (بی تا)، مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة.‏
طباطبایی حائری، محمد، (بی تا)، المناهل، قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام، چاپ اول.‏
طباطبایی یزدی، محمد کاظم، (بی‌تا)، تکملة عروة الوثقی، قم: کتابفروشی داوری، چاپ اول.‏
طریحی، فخر الدین، (1416ق)، مجمع البحرین، تهران: کتابفروشی مرتضوی.‏
عالمی‌، شمس الدین، (1355ش)، «قانون حمایت از خانواده یک قانون ماهوی است»، مجله حقوقی وزارت ‏دادگستری، شماره 12.‏
فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، (بی تا)، القاموس المحیط، بیروت: دار الکتب العلمیة.‏
کاشف الغطاء، عباس بن حسن، (1421ق)، منهل الغمام، نجف: مؤسسة کاشف الغطاء، چاپ اول.‏
گلپایگانی، محمد رضا، (1399ق)، بلغة الطالب، بی جا، بی نا.‏
محمدی، پژمان، (1387ش)، «وقف حقوق معنوی»، مجموعه مقالات همایش بین المللی وقف و تمدن اسلامی، ‏اصفهان.‏
مغنیه، محمد جواد، (1421ق)، الفقه علی المذاهب الخمسه، بیروت: دار التیار الجدید.‏
نایینی غروی، میرزا محمد حسین، (1413ق)، المکاسب و البیع، قم: دفتر انتشارات اسلامی ‌جامعه مدرسین حوزه ‏علمیه قم.‏
نجفی، محمد حسن، (1368ش)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام. تهران: دار الکتب الاسلامیة.‏
نوری، میرزا حسین، (1408ق)، مستدرک الوسائل، بیروت: مؤسسة ال البیت علیهم السلام.‏
واسطی زبیدی، محمد مرتضی، (1413ق)، تاج العروس، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.‏
یزدی، محمد، (1386ش)، «نظریه امام خمینی درباره احکام ثانویه»، مجله فقه، شماره54.‏
  • تاریخ دریافت: 26 مهر 1392
  • تاریخ بازنگری: 04 آذر 1392
  • تاریخ پذیرش: 20 اردیبهشت 1393