پژوهشی پیرامون عبادت صبی از دیدگاه فقه امامیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه امام صادق(ع)، (نویسنده مسئول)

2 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه‏ امام صادق(ع)

چکیده

مقاله حاضر در پی اثبات این است که نظریه مشهور فقهای شیعه مبنی بر مشروعیت عبادات کودکان و ثبوت استحباب شرعی برای این عبادات قابل قبول است، چرا که؛ 1) عمومات و اطلاقات تکالیف، شامل غیر بالغین نیز می‌باشد. 2) عمومات و اطلاقات غیر تکلیفی و سایر ادله دلالت بر این دارند که عبادات کودکان دارای امر شرعی بوده و مشروعیت و استحباب برای آن مترتب است. 3) برخی روایات مستقیماً به مشروعیت و استحباب عبادات کودک اشاره دارند و دقیقاً در خصوص کودک پرداخته است. 4) پذیرفتن عبادات کودکان و مشروعیت آن‌ها مطابق با قاعده لطف و مورد پذیرش عقل است. 5) برخی امور حقوقی کودک مانند صدقه، هبه، وقف و ... در مورد کودکان صحیح دانسته شده است و با توجه به دلالت ادله عبادات کودکان نیز مورد قبول واقع شده و مشروعیت دارد.
در این مقاله تلاش شده است تا به تفصیل تمامی این ادلّه مورد نقد و بررسی قرار گرفته و در نهایت نظریه مختار تبیین شود.

کلیدواژه‌ها

برای مشاهده اصل مقاله به صورت کامل، بر روی لینک "اصل مقاله" در بالای صفحه کلیک کنید

قرآن کریم.
ابن ادریس حلی، محمد بن منصور (1410ق)، السرائر، قم: انتشارات جامعه مدرسین، چاپ دوم.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1405ق)، لسان العرب، قم: نشر ادب حوزه.
اردبیلی، احمد (1403ق)، مجمع الفائده و البرهان، قم:س جامعه المدرسین حوزه علمیه قم.
انصارى‌ دزفولى، مرتضى بن محمد امین (1413)، کتاب الصوم، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى، چاپ اول‌.
بجنوردی، محمدحسن (1419ق)، القواعد الفقهیه، قم: نشر الهادی، چاپ اول.
بحرانی، یوسف (بی‌تا)، الحدائق الناضره، قم: جماعه المدرسین.
جوهری، اسماعیل بن حماد (1407ق)، الصحاح، قاهره: دار العلم للملاین، چاپ چهارم.
حرعاملی، محمد بن الحسن (1414)، وسایل الشیعه، قم: مؤوسسه آل البیت (ع) لاحیاء التراث، چاپ دوم.
حسنى‌ قندهارى، محمد آصف (1424)، الفقه و مسائل طبیه‌، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم‌، چاپ اول.
حسینی عاملی، سید محمد جواد (1419)، مفتاح الکرامه، قم: مؤسسه نشر اسلامی، چاپ اول.
خوانساری، سید احمد (1355ق)، جامع ­المدارک، تهران: مکتبه الصدوق، چاپ دوم.
خویى، سید ابوالقاسم موسوى‌ (1418)، موسوعة الإمام الخوئی‌، قم: مؤسسه إحیاء آثار الإمام الخوئی، چاپ اول.‌
همو، (1371)، مصباح الفقاهه، نجف: انتشارات قدیر، چاپ سوم.
همو، (1410)، مبانی منهاج الصالحین، قم: انتشارات مهر، چاپ دوازدهم.
همو، (۱۴۲۲ق‌)، م‍ص‍ب‍اح ‌‌الاص‍ول‌، ق‍م‌: ن‍ش‍ر ‌ال‍فقا‏‏‏، چاپ اول.
ری شهری، محمد (۱۳۹1)، میزان الحکمه، قم: دار الحدیث، چاپ ششم.
شهید اول، محمد بن مکی (1411ق)، اللمعة الدمشقیه، قم: انتشارات دار الفکر، چاپ اول.
همو، (1412ق)، الدروس الشرعیه، قم: مؤوسسه نشر اسلامی، چاپ اول.
شهید ثانی، زین الدین بن علی (1404ق)، روض الجنان فی شرح ارشاد الاذهان، قم: مؤوسسه آل البیت، چاپ سنگی.
همو، (1410ق)، الروضة البهیه فی شرح اللمعة الدمشقیه، قم: انتشارات داوری، چاپ اول.
همو، (1413)، مسالک الافهام، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه، چاپ اول.
همو،‌ (1416ق)، تمهید القواعد الأصولیه و العربیه لتفریع قواعد الأحکام الشرعیه، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم‌، چاپ اول‌.
طباطبایى حائرى، سید على بن محمد (1418)‌، ریاض: المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام‌، چاپ اول‌.
طباطبایی حکیم، سید محسن (1408)، حقائق الاصول، قم: مکتبه بصیرتی، چاپ پنجم.
طوسی، محمد بن الحسن (1365)، تهذیب الاحکام، تهران: دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم.
همو، (1387ق)، المبسوط، بی‌جا: المکتبه المرتضویه.
همو، (1417ق)، الخلاف، قم: مؤوسسه النشر الاسلامی، چاپ اول.
همو، (بی‌تا)، النهایه، بیروت: دار الاندلس.
عاملی، سید محمد (1410)، مدارک الاحکام، قم: انتشارات مؤوسسه آل البیت، چاپ اول.
عراقی، آقاضیاء (1405)، نهایة الافکار، قم: مؤسسه نشر اسلامی، چاپ اول.
عسکری، ابوهلال (1412ق)، الفروق اللغویه، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
علامه حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى‌ (1413)، مختلف الشیعه فی أحکام الشریعه، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌، چاپ دوم.
همو، (1420­­ق)، تحریر الاحکام، قم: مؤسسه امام الصادق(ع)، چاپ اول.
همو، (بی‌تا - الف)، تذکره الفقهاء، قم: مکتبه الرضویه لاحیاء الآثار الجعفریه.
همو، (بی­تا - ب)، منتهی المطلب، تبریز: حاج احمد، چاپ اول.
فاضل تونى، عبد اللّه بن محمد‌ (1415ق)، الاجتهاد و التقلید (الوافیه فی الأصول)، قم: مجمع الفکر الإسلامی‌، چاپ دوم‌.
فاضل‌ لنکرانی‌، محمد (1416)، القواعد الفقهیه، قم: مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت (ع).
فخرالمحققین، محمد بن الحسن (1387ق)، ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد، قم: نشر آیت الله محمود شاهرودی، چاپ اول.
فراهیدی، خلیل بن احمد (1409ق)، العین، بیجا: موسسه دار الهجره، چاپ دوم.
کرکی، علی بن حسین (1408ق)، جامع المقاصد، قم: مؤسسه آل البیت، چاپ اول.
کلینی، محمد بن یعقوب (1388)، الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ سوم.
محقق حلی، جعفر بن الحسن (1409ق)، شرایع الاسلام، تهران: انتشارات استقلال، چاپ اول.
همو، (1410ق)، مختصر النافع، تهران: مؤسسه البعثت، چاپ اول.
محقق داماد، سید محمد (1405)، کتاب الصلاه، قم: مؤسسه نشر الاسلامی، چاپ اول.
مراغه­ای، میر عبدالفتاح (1417ق)، العناوین، قم: مؤسسه نشر الاسلامی، چاپ اول.
م‍ی‍رزای‌ ق‍می، اب‍وال‍ق‍اس‍م‌ ب‍ن‌ م‍ح‍مد ح‍س‍ن ‌(۱۳۰۸ق)، ق‍وان‍ی‍ن‌ الاص‍ول، تهران: دارال‍طب‍اع‍ه‌ م‍ی‍رزا ح‍ب‍ی‍ب‌ال‍ل‍ه‌، چاپ اول.
نجفی، محمدحسن (1367)، جواهر الکلام، تهران: دارالکتبه الاسلامیه، چاپ سوم.
نراقی، احمد (1415 ق)، مستند الشیعه، مشهد: مؤسسه آل البیت، چاپ اول.
  • تاریخ دریافت: 09 اردیبهشت 1393
  • تاریخ بازنگری: 04 مهر 1396
  • تاریخ پذیرش: 20 دی 1393